پریا سعادت جو, - استادیار گروه معماری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

خلاصه بهره گیری از آثار هنری تجسمی در فضاهای داخلی ساختمان و به ویژه بخش های عمومی، یکی از اصلی ترین راهکارهای به کار رفته شده توسط معماران دهه های اخیر به منظور تنوع بخشی و ارتقا کیفیات فضای معماری بوده است. این آثار هنری زمانی ارزشمندند که مورد توجه و درک عموم قرار گرفته و با ماندگاری در اذهان به عنوان شناسنامه و بخشی از هویت فضایی که در آن واقعند به شمار آیند. تاثیرگذاری بصری و ماندگاری ذهنی یک اثر منوط به رعایت پاره ای از نکات و آگاهی از قوانین ادراک بصری است که عدم توجه به آنها ممکن است درک مخاطب از آثار و ماندگاری آن در اذهان به عنوان بخشی از هویت آن فضا را مختل کند. این پژوهش با بررسی پارامترهای متعدد آثار هنری تجسمی از قبیل موقعیت قرارگیری( جهت)، رنگ و کنتراست، ابعاد و مقیاس، نقوش ( سادگی، پیچیدگی، تقارن، بی نظمی و ..)، نقش این فاکتورها در ادراک بصری، ماندگاری ذهنی و هویت بخشی آثار به فضای معماری را مورد تحلیل قرار داد. برای دست یابی به این هدف، آثار هنری اجرا شده در بلوک های مجتمع مسکونی آسمان تبریز به عنوان یکی از نمونه پروژه های موفق مسکونی شهر تبریز با آثار هنری تجسمی متعدد در فضاهای داخلی و خارجی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش، روش همبستگی است. ابزار گردآوری اطلاعات، به طریق کتابخانه ای، پرسشنامه و ثبت تصویر می باشد. این مجتمع متشکل از ۸ بلوک ۱۲ طبقه ( ۴ واحد در هر طبقه) و به طور تقریبی ۱۵۰۰ ساکن است. داده های آماری بر اساس پرسشنامه های تکمیل شده توسط ۴۰ نفر ( ۵ نفر از هر بلوک) به دست آمده است. بررسی ها نشان داد که مکان اجرا و موقعیت قرارگیری اثار هنری ارتباط مستقیمی با میزان ادراک بصری و تاثیرگذاری آنها بر روی مخاطب دارد. اندازه و تناسبات اثر نیز از چنین ارتباطی برخوردار است. این در حالیست که بر خلاف فرضیات موجود، میان میزان سادگی و ماندگاری ذهنی ارتباط معکوسی برقرار می باشد؛ به طوریکه اغماض و پیچیدگی اثر نقش بسزایی در جلب توجه و ضبط تصاویر در اذهان ایفا می کند.

کلمات کلیدی: هنرهای تجسمی، معماری، ادراک بصری، ماندگاری ذهنی، هویت بخشی.