سجاد دهقانزاده - استادیار ادیان و عرفان، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

به زعم برخی از دین شناسان، صورت بندی نظام مند الاهیات مهایانه عمدتا مرهون بسط فلسفی عرفانی آموزه های بودیسم سنتی (تهراواده) است. با وجود این، تاثر از ادیان و فرهنگ های غیربودایی و سازگاری با فرهنگ ها و سنت های دینی بومی نیز در آن نقش بسزایی داشته­اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی در پی تبیین مشابهت ها و تاثیر فرهنگ های غیربودایی بر انتظام دینی مهایانه است و یافته­های آن نشان می دهد که تاثیر هندوئیسم بر بودیسم نه تنها در زمینه کیهان شناسی و مجموعه معبودهای مهایانه ای، بلکه در مناسک و ادبیات مهایانه نیز دیده می شود. فرهنگ ایرانی عمدتا بر بوداشناسی، نجات شناسی و خلق معبودهای شخصی مهایانه تاثیر داشته و ظاهرا اثربخشی فرهنگ یونانی مخصوصا در زمینه هنر قدسی و شمایل نگاری است. انعطاف پذیری مهایانه در مواجهه با ادیان خاور دور نیز عمدتا در زمینه یزدان شناسی مهایانه قابل تفحص است.

ادیان ایرانی, بودیسم مهایانه, بودی ستوه, شمایل نگاری یونانی, هندوئیسم