عثمان یوسفی - دانشگاه مذاهب اسلامی
شهرام یوسفی فر - تهران
سید محمدرضا حسینی - دانشگاه پیام نور، گروه تاریخ
حسین علی بیگی - دانشگاه علمی - کاربردی

باگسترش فتوحات در سرزمین­هایی که ساکنانش در زمره اهل­کتاب بودند، مساله جدیدی فراروی دستگاه خلافت قرار گرفت و آن ورود طیف عظیمی از اهل­کتاب اعم از یهودی،مسیحی وزرتشتی بود که در این سرزمین­ها ساکن بودند. این پژوهش برآنست تا بدین  پرسش که ذمیان در جامعه عصر خلافت عمر از چه جایگاه اجتماعی برخوردار بودند و اینکه میزان پذیرش و یا طرد اجتماعی آنها در جامعه به چه میزان و بر اساس چه ملاکهایی بوده است پاسخ دهد. عمر در تعامل با ذمیان دو شیوه کاملا متفاوت داشت. در مواردی براساس ملاکهای قرآنی وبهره­مندی از سیره رسول­خدا(ص) و در مناطقی همچون شام براساس طرد اجتماعی ذمیان از دسترسی به مشاغل اداری و برقراری محدودیت­های اجتماعی و مذهبی درصدد کنترل و نظارت بر رفتارهای اجتماعی آنان برآمده است که این شیوه برخورد در متاثر از شرایط جغرافیایی سکونتگاه ذمیان  و تعاملاتی که با پیروان خود در آن سوی مرزهای دولت اسلامی داشته و می­توانستند کیان جامعه اسلامی را با مخاطره مواجه سازند.  

Omar ibn Khattab, people of Dhimma, social exclusion, social status, عمربن خطاب, ذمیان, طرد اجتماعی, جایگاه اجتماعی