حسین سیاح گرجی

به درازنای تاریخ چهار رویکرد کلی پیرامون گوناگونی و کثرت ادیان و مذاهب وجود داشته است: ابطال گرایی،[۱] انحصارگرایی،[۲] شمول گرایی[۳] و کثرت گرایی.[۴] در رویکرد به گوناگونی ادیان، ابطال گرایی و انحصارگرایی، باطل، ولی شمول گرایی در حقانیت و کثرت گرایی در نجات پذیرفته است؛ اگرچه چند و چون آموزه ها و گزاره های ادیان دیگر با اسلام قیاس کردنی نیست، ولی به هر روی جملگی دربر دارنده حقیقت است؛ حتی چنانچه دگرگونی (تحریف) ادیان پیشین را بپذیریم، باز بی گمان در ادیان پیشین حقیقتهایی نهفته است؛ پس شمول گرایی در حقانیت اندیشه استواری است. در موضوع نجات نیز اسلام نه تنها انحصارگرا نیست، بلکه پیروان ادیان دیگر را، با شرطهایی، رستگار می داند. کثرت گرایی (پلورالیسم) از موضوعهای مهم فلسفی دوران معاصر است که به حوزه های متعددی همچون دین، سیاست، فرهنگ، جامعه شناسی، اخلاق و ... تسری یافته است. در این میان کثرت گرایی دینی، که نخستین بار در آرای جان هیک، فیلسوف معاصر مطرح گردید، اهمیتی ویژه دارد. اگر نیک بنگریم، می­ بینیم که کثرت گرایی دینی با بیشتر مبحثهای مربوط به فلسفه دین همچون هرمنوتیک، تجربه دینی و تجربه عرفانی، معرفت شناسی دینی، زبان دین، معنا داری و اثبات پذیری گزاره های دین، گوهر و صدف دین، شکاکیت و نسبی گرایی و ... ارتباط دارد و این مبحثها، با یکدیگر درهم تنیدگی شگفت انگیزی دارند. [۱]. Rendernullism [۲]. Exclusivism [۳]. Inclusivism [۴]. Pluralism

ادیان, ابطال گرایی, انحصارگرایی, شمول گرایی, کثرت گرایی