زهرا شاهینی - دانش آموخته کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
مرزبان فرامرزی - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
پرویز گرایی - کارشناس اداره کل منابع طبیعی استان ایلام، ایلام، ایران
صادق علیمرادی - کارشناس شرکت آب منطقه ای استان ایلام، ایلام، ایران

بیابان زایی کاهش توان اکولوژیکی و زیستی زمین است که به دو صورت طبیعی و مصنوعی رخ می دهد. این پدیده از معضلات مهم کشورها در چارچوب برنامه مدیریتی توسعه پایدار است که خود نتیجه برآیند مجموعه ای از عوامل مختلف محیطی، انسانی و اقلیمی است. در این رابطه از عوامل مهم و تاثیرگذار، عنصر آب است که به عنوان منشا حیات و تضمین کننده بقای اکوسیستم های پایا است. با توجه به اهمیت آب در اقلیم خشک و نیمه خشک نسبت به اقلیم های دیگر، می بایست تمهیداتی برای مدیریت صحیح آب به عمل آورد تا از ایجاد شرایط بحرانی در این مناطق جلوگیری کرد. هدف از این مطالعه بررسی وضعیت معیار آب به­منظور ارزیابی بیابان زایی است. با توجه به اثرات فراوانی که شاخص های آب در گسترش عرصه های بیابانی دارند، در این پژوهش سعی شده است با استفاده از شاخص های کمی و کیفی آب های زیرزمینی همچون هدایت الکتریکی (EC)، نسبت جذب سدیم (SAR)، کلر (Cl)، افت آب زیرزمینی و سیستم های آبیاری به بررسی و تعیین کلاس شدت بیابان زایی در دشت مهران با استفاده از مدل IMDPA پرداخته شود. نتایج به دست آمده نشان داد که در این منطقه شاخص های افت آب زیرزمینی و سیستم آبیاری به ترتیب با متوسط ارزش عددی ۱۱/۳ و ۷۵/۱ بیشترین تاثیر را در روند بیابان زایی منطقه دارند. با توجه به نقشه وضعیت معیار آب زیرزمینی در تخریب منابع منطقه می توان دریافت که ۳۲ درصد از کل منطقه در کلاس کم، ۴۸ درصد در کلاس متوسط و ۲۰ درصد از کل منطقه در کلاس شدید بیابان زایی قرار گرفته اند. به طور کلی، ضرورت دارد که مدیریت منابع آب برای جلوگیری از گسترش بیابان زایی در اولویت سازمان های اجرایی قرار گیرد.

آب زیرزمینی, بیابان زدایی, دشت مهران, شاخص کیفی, IMDPA