سید سعید آقائی - استادیارگروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

این مقاله با هدف پیدا کردن رابطهی فقر شهری و طرد اجتماعی در میان کارتنخوابهای شهر تهران انجام شد. پژوهشگر با مصاحبهی میدانی از کارتنخوابها که تعداد ۱۲۰۴۸ نفر در گرمخانهها به سر میبردند، اقدام به گردآوری داده نمود. پس از ۳۸ مصاحبه که به اشباع نظری رسید، نتایج نشان داد که سه گروه از کارتنخوابها در چرخهی طرد اجتماعی و فقر شهری گرفتار آمدهاند. گروه اول، به دلیل مهاجرت خودخواسته و بدون برنامهریزی برای پیدا کردن فرصتهای بهتر زندگی همزمان و در رابطهای متقابل، طرد اقتصادی و فقر شهری را تجربه کردهاند که پس از آن به دلیل ناسازگاری با مقصد مهاجرت و کمبود روابط سالم، طرد فرهنگی و طرد اجتماعی هم در این چرخه وارد شده است. گروه دوم، به دلیل مهاجرت خانواده با مهاجرتی ناخواسته و اجباری مواجه بودهاند که سکونت در مناطق آسیبزای شهر فرصتهای مناسبی برای تجربهی موقعیتهای پرخطر فراهم نموده و در نهایت با طرد خانواده، ابتدا طرد اجتماعی را تجربه کردهاند و به مرور زمان وارد چرخهی فقر و طرد اجتماعی- اقتصادی شدهاند. گروه سوم، هرگز طرد اجتماعی را تجربه نکرده بودند و در عین حال از موقعیت اقتصادی و اجتماعی خوبی هم برخوردار بودند که اعتبار اجتماعی هم به همراه موقعیتهای مطلوب داشتند. اما سرخوردگیهای ناشی از شرایط اجتماعی و گاهی انتقامگیری سبب ورود این افراد به گروه کارتنخوابها بود؛ این گروه به انزوای اجتماعی و دوریگزینی پناه برده بودند.

طرد اجتماعی, فقر شهری, انزوای اجتماعی, موقعیتهای خطرزا, کارتنخواب