محسن حسن پور - دانشجوی دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سید محمد موسوی بجنوردی - استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تهران
مریم ابن تراب - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی فقه و مبانی حقوق، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری از جمله بنیان­های اساسی حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع بشری در قرن بیست و یکم به شما می­روند که البته دارای دو دسته ملزومات نرم­افزاری و سخت­افزاری هستند. حقوق عموما و فقه به ویژه در کشورمان از ملزومات نرم افزاری امنیت ملی، حقوق شهروندی و گردشگری به شمار می­روند. یکی از قواعدی که دارای پتانسیل مناسبی برای ارتقای امنیت ملی، حقوق شهروندی و گردشگری در کشورمان است قاعده فقهی و حقوقی لاضرر و لاضرار است. سوال اصلی مقاله حاضر این است که قاعده فقهی و حقوقی لاضرر و لاضرار چگونه می تواند در راستای امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری نقش آفرینی نماید؟ فرضیه ای را که برای پاسخ گویی به این پرسش در صدد آزمون آن هستیم این است که به نظر می رسد تامین امنیت ملی و حقوق شهروندی و نیز توسعه گردشگری نیازمند به وجود آمدن احساسی همگانی و درونی از امنیت هم در داخل و هم در خارج است و این هدف تنها از طریق ابزارهای مادی و عینی امنیتی تامین نمی شود و قاعده لاضرر و لاضرار می تواند با برنامه ریزی در سطح خرد و کلان به این هدف یاری رساند. نتایج این مقاله نیز نشان می دهد که کاربست قاعده فقهی حقوق لاضرر و لاضرار در حوزه متغیرهای مذکور می تواند هزینه های برنامه ریزی و سیاست گذاری را کاهش و ضمن کاستن از مشکلات اجرایی به ارتقای امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری یاری رساند. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای به تحلیل و تبیین نتایج کاربست قاعده فقهی و حقوقی لاضرر و لاضرار در حوزه های امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری پرداخته شود.

امنیت ملی, حقوق شهروندی, توسعه گردشگری, قاعده لاضرر و لاضرار