علی پرویزی
علی اصغر حاتم نیا
نیر محمدخانی
حمیدرضا ناجی

افزایش ارتفاع از سطح دریا باعث تغییرات گسترده­ ای در شرایط محیطی گیاهان می­ شود. سه گونه درختی بلوط (Quercuis brantii L.)، بنه (Pistacia atlantica Desf.) و زالزالک (Crataegus pontica C. Koch)، گونه­ های غالب جنگل­ های استان ایلام هستند، لذا از رویشگاه کوه قلاجه با دامنه ارتفاعی ۱۳۰۰ تا ۲۰۰۰ متر نمونه برداری به عمل آمد و تاثیر ارتفاع از سطح دریا بر میزان فتوسنتز، رنگیزه ­های فتوسنتزی و برخی شاخص های دیگر فیزیولوژیک (پرولین، قندهای محلول، پروتئین، آنزیم­های آنتی اکسیدانی) این سه گونه گیاهی بررسی شد. نتایج نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا میزان شاخص ­های فتوسنتزی (فتوسنتز خالص و تعرق) و رنگیزه ­های فتوسنتزی در سه گونه مورد مطالعه کاهش یافته است و همچنین  همبستگی مثبت معنی­ داری بین شاخص­ های فتوسنتزی و رنگیزه ­های فتوسنتزی مشاهده گردید. با افزایش ارتفاع از سطح دریا محتوای قند محلول کل و پرولین به طور معنی ­داری افزایش یافته است که میزان این افزایش در درخت بلوط و بنه بیشتر از زالزالک بود. همچنین همبستگی منفی معنی داری بین شاخص­ های فتوسنتزی با قند محلول کل و پرولین در دو گونه بنه و بلوط مشاهده گردید. در رابطه با آنزیم­ های آنتی اکسیدانی، فقط در گونه بنه در ارتفاع ­های مختلف تفاوت معنی­ داری مشاهده شد به­ طوری ­که فعالیت این آنزیم­ ها در درخت بنه منظم­ تر از دو گونه دیگر بود. به­ طور­کلی می ­توان گفت که با افزایش ارتفاع و کاهش میزان فتوسنتز و رنگیزه ­های فتوسنتزی، میزان ترکیبات محلول سازگار (قند محلول کل و پرولین) و آنزیم ­های آنتی اکسیدانی به عنوان مکانیسم­ هایی جهت سازگاری گیاهان با شرایط تنش افزایش یافته است.

Proline, Total soluble sugar, Net Photosynthesis, Transpiration, Antioxidant Enzymes, پرولین, قند محلول کل, فتوسنتز خالص, تعرق, آنزیم های آنتی اکسیدانتی