دانه کنجد بدلیل دارا بودن پروتئین و اسیدهای چرب غیراشباع و متابولیتهای ثانویهای چون لیگنانها، منبع مناسبی برای مصرف غذایی و سلامتی میباشد. شوری خاک و آب یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد این گیاه زراعی میباشد. با بررسی واکنشهای فیزیولوژیکی مرتبط با تحمل شوری در بین ارقام و تودههای محلی مختلف میتوان ارقام متحمل و حساس را گزینش و در برنامههای اصلاحی و توسعه کشت و کار این دانه روغنی مهم به کاربرد. برای این منظور واکنشهای فیزیولوژیکی در هشت ژنوتیپ مختلف کنجد در جریان آزمایشی بصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با فاکتور اصلی شوری ناشی از اختلاط آب دریای خزر با آب شهری در۳سطح(شاهد، ۶و۹ دسیزیمنس بر متر)و فاکتور فرعی۸ ژنوتیپ کنجد(شامل ژنوتیپ بابل، دشتستان۲، اولتان، پاکستانی، tn-۷۸-۳۸۹ و tn-۷۸-۳۹۳، هلیل و نازتکشاخه)در سه تکرار به صورت گلدانی در محیط گلخانه گروه اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال ۱۳۹۹ مورد بررسی قرارگرفتند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که به ترتیب در سطح شوری۶و۹دسی زیمنس برمتر در بین هشت ژنوتیپ مختلف کنجد مورد مطالعه، رقم اولتان با بیشترین مقدار وزن خشک کل(۴۲/۸ و۲۷/۵ گرم)، محتوای
پرولین برگ(۳۵/۱۰ و۱۵ میکرومول در گرم وزن تر برگ)، شاخص پایداری غشاء(۶۵/۸۲ %و۱۴/۷۴ %)، محتوای نسبی آب(۳۳/۸۱ %و۳۳/۶۹ %)، محتوای
کلروفیل وکاروتنوئید برگ(بر مبنای میلیگرم بر گرم وزن تر)کلروفیلa (۷۴/۰ و۷/۰)،کلروفیل کل(۱۲/۱و۹۵/۰)و کاروتنوئید(۴۱/۰و۴۶/۰)، فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان(برمبنای واحد آنزیم بر گرم وزن تر)سوپراکسیددیسموتاز(۲۲/۱۸ و ۰۵/۲۹ )، آسکورباتپراکسیداز(۹/۱۴ و ۲۱/۱۹)، کاتالاز(۵۱/۱)، گایاکولپراکسیداز (۸/۴و۴۳/۵)، غلظت پتاسیم(۶/۶ %)،شاخص نسبت غلظت سدیم به پتاسیم(۰۶/۰ % و۱۲/۰ %)و کمترین مقدار سدیم(۴۱/۰ %و۷/۰%) قابلیت بیشتری نسبت به ارقام دیگر در تحمل تنش داشت و در مقابل رقم پاکستانی با کمترین مقدار وزن خشک کل(۱۲/۵ و ۱۴/۲گرم)، آمینواسید پرولین(۸۶/۵و۷/۶ میکرومول درگرم وزن تربرگ)، شاخص پایداری غشاء(۳۱/۶۶ % و۸۶/۵۷ %)، محتوای نسبی آب(۵۸ % و۳۳/۴۸ %)، محتوای
کلروفیل وکاروتنوئید برگ(بر مبنای میلیگرم بر گرم وزن تر)کلروفیلa (۴۶/۰و۳۷/۰)،
کلروفیل کل(۶۹/۰و۵/۰) و کاروتنوئید(۲۵/۰ و۲۷/۰)فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان(برمبنای واحد آنزیم برگرم وزن تر)سوپراکسیددیسموتاز(۶۱/۱۱و۳۱/۱۰ )، آسکورباتپراکسیداز(۶۱/۸ و۷۸/۸)، کاتالاز(۸۴/۰)، گایاکول پراکسیداز(۷۷/۱و۱۶/۲)، پتاسیم(۶۸/۳ %)، شاخص نسبت سدیم به پتاسیم (۵۹/۰ % و۱۲/۱ %) و بیشترین مقدار سدیم (۱۵/۲ % و۵۷/۲ %) حساسترین رقم در تحمل تنش نسبت به ارقام دیگر بود. بر اساس صفات ارزیابی شده و پاسخ ارقام مورد بررسی به تنش شوری، اولتان بعنوان رقم متحمل و پاکستانی بعنوان رقم حساس به شوری نسبت به سایر ارقام مورد مطالعه شناسایی شدند. بنابراین میتوان این ارقام را برای استفاده در برنامههای بهنژادی آتی جهت معرفی ارقام جدید پیشنهاد نمود.