زهرا محمدزاده - Ferdowsi University of Mashhad
منیره چنیانی - Ferdowsi University of Mashhad
لیلا سمیعی - Ferdowsi University of Mashhad

این پژوهش با­هدف بررسی اثر هورمون­های گیاهی (IAA و BAP) و الیسیتور متیل­جاسمونات بر توان­کالزایی ریزنمونه برگ کلپوره (Teucrium polium L.) و محتوای برخی ترکیبات­فنلی (فنل­کل، o-دی­فنل، اسیدهای­فنلی، فلاونوئید و فلاون) و ظرفیت آنتی­اکسیدانی آن انجام شد. ریزنمونه برگ از گیاه بالغ رشدیافته در شرایط­هیدروپونیک تهیه و در محیط­کشت MS دارای غلظت­های مجزا و تلفیقی IAA (۱/۰، ۵/۰ و ۱ میلی­گرم درلیتر) و  BAP(۵/۰، ۱ و ۵/۱ میلی­گرم درلیتر) کشت شدند. تیمارهای دارای بیشترین درصدکالزایی و وزن­تر و خشک به­عنوان شرایط هورمونی بهینه، جهت بررسی تاثیر متیل­جاسمونات (۵۰، ۱۰۰و ۲۰۰ میکرومولار) برمتابولیت­های­فنلی انتخاب شدند. هشت هفته پس از رشد کالوس­ها، محتوای ترکیبات­فنلی مختلف و ظرفیت آنتی­اکسیدانی­عصاره­ها (براساس دو آزمون DPPH وFRAP) سنجش شدند. اگرچه درصدکالزایی بالاتری در همه تیمارهای هورمونی نسبت به شاهد دیده شد، اما کالزایی صددرصد درشرایط هورمونی "IAA۰.۱+BAP۱" و "IAA۱+BAP۱.۵" میلی­گرم درلیترمشاهده شد. بیشترین وزن­تر و خشک کالوس­ها نیزدر تیمارهای تلفیقی "IAA۰.۱+BAP۰.۵ "، "IAA۰.۱+BAP۱"، "IAA۱+BAP۰.۵" و "IAA۱+BAP۱.۵" میلی­گرم درلیتر ثبت شد. نتایج حاصل از بخش دوم آزمایشات نشان داد که محتوای ترکیبات­فنلی و همه زیرمجموعه­های آن به جز o-دی­فنل، دارای بیشینه میزان در زمان تیمار با غلظت ۵۰ میکرومولار متیل­جاسمونات-درتمامی تیمارهای هورمونی-بودند. همچنین همبستگی قوی بین خاصیت آنتی­اکسیدانیDPPH (r۲= -۰.۷۳۵) و FRAP (r۲= ۰.۸۷۶) با محتوای ترکیبات­فنلی مشاهده شد. از این­رو متیل­جاسمونات به­عنوان یک محرک توانمند می­تواند موجب بالابردن سنتز ترکیبات فنلی و به­طبع­آن افزایش توان آنتی­اکسیدانی در کالوس کلپوره گردد و این شیوه را به­عنوان یک فن موثر درجهت تامین ترکیبات دارویی-فنلی در شرایط کشت کالوس معرفی نماید.

Teucrium polium, Medicine plant, Callogenesis, Phenol derivatives, DPPH, FRAP., Teucrium polium, کالزایی, گیاه دارویی, مشتقات فنلی, DPPH, FRAP.