وکیل حیدری ساربان - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
علی مجنونی توتاخانه - مدرس گروه مهندسی معماری دانشگاه بناب، بناب، ایران
صغری نیرومند شیشوان - عضو هیئت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه بناب، بناب، ایران

چکیده امروزه نقش گردشگری در توسعه­­ی روستاها به عنوان یک چارچوب و روش اصلی برای نشان دادن میزان پایداری در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی توسعه محسوب می­شود؛ ولی بایستی توجه نمود که فرآیند سنجش میزان پایداری در روستاهای گردشگرپذیر مستلزم انتخاب متغیرها و مدل­هایی است که از توانایی لازم برای نشان دادن شرایط واقعی روستاها و همچنین پایداری آن­ها در مراحل مختلف توسعه برخوردار باشند. محور توریستی قلعه­چایی در شهرستان عجب­شیر نیز دارای نه روستای گردشگرپذیر بوده که در اثر ورود گردشگران دچار تغییراتی شده و نیازمند بررسی است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با هدف ارزیابی پایداری در روستاهای محور قلعه­ چایی، و همچنین نمایش موقعیت روستاها درمراحل مختلف مدل چرخه حیات گردشگری و در نهایت بررسی ارتباط میان سطح پایداری با مراحل مدل چرخه حیات صورت گرفته است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و به شیوه­ی پیمایشی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را ساکنان نه روستای و همچنین گردشگران وارد شده به این منطقه تشکیل داده است. برای جمع­آوری داده­ها با استفاده از فرمول کوکران۲۰۰ نفر از جامعه محلی و ۲۰۰ نفر نیز از بین گردشگران به روش تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شده­اند. روایی محتوایی پرسشنامه­ها از دید کارشناسان و اساتید بسیار خوب و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ ۹۲/۰ برای جامعه محلی و ۹۰/۰ برای گردشگران محاسبه شده است. داده­ها پس از جمع­آوری، با استفاده از مدل بارومتر پایداری، مدل چرخه حیات گردشگری و آزمون کندال تجزیه و تحلیل شده­اند. نتایج حاصل از پیاده­سازی مدل­ بارومتر نشان داد که تمامی روستاها در سطح پایداری متوسط و پایداری بالقوه قرار دارند؛ همچنین نتایج حاصل از مدل چرخه­ی حیات نیز نشان می­دهد که روستاهای قوزولجه با ۵۵۰/۰ و ینگجه با ۵۲۳/۰ در مرحله توسعه و بقیه­ی روستاها در مرحله درگیری هستند. همچنین بر اساس نتایج آزمون کندال بین سطوح مختلف پایداری و موقعیت قرارگیری روستاها همبستگی مثبت و معنی­دار وجود دارد که بیشتر در بعد پایداری اقتصادی و مرحله درگیری است؛ بنابراین در راستای استفاده از ظرفیت­های گردشگری برای دست­یابی به توسعه­ی پایدار روستاها بایستی اقداماتی در جهت تامین امکانات و زیرساخت­های مورد نیاز برای جذب حداکثری گردشگران صورت گیرد. 

گردشگری, گردشگری روستایی, سنجش و ارزیابی, پایداری, بارومتر, چرخه حیات, قلعه چایی