محمدحسین وکیلی مقدم - استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه حضرت معصومه (س).

قاعده «مداد آبی» در کامن لا،  یکی از راه­کارهای مواجهه حقوقی با بطلان جزئی عقد است که بر اساس آن مرجع رسیدگی  کننده قادر است بدون نیاز به درخواست طرفین با حذف جزء فاسد زمینه اجرای جزئی قرارداد را فراهم آورد. با توجه به سکوت و اجمال قانون مدنی ایران در این زمینه و احتمال بروز این فرض در قراردادها، بررسی و تبیین راه­کار قابل پذیرش در فقه و حقوق ایران ضروری می ­نماید. در این مقاله تلاش شده است با توجه به شرایط و پرونده ­های مربوط به اعمال این قاعده در کامن لا، مبانی توجیهی آن تبیین شده و با حقوق ایران انطباق سنجی شود. به­ عنوان نتیجه می­ توان گفت اگرچه امکان حذف جزء فاسد از عقد با مبانی حقوق قراردادها منطبق بوده و از پشتوانه عرف معاملاتی و مزایای عملی نیز برخوردار است، اما آثار این حذف اختلاف نظرات فقهی- حقوقی فراوانی به وجود آورده است. این مقاله ضمن تبیین چگونگی اعمال این قاعده در فرآیند دادرسی، فسخ و توزیع عوض را به ­عنوان آثار اصلی بطلان جزئی عقد با مبانی حقوق ایران سازگار می­داند.

بطلان جزئی, انتقاص, شرط بی اعتبار, توزیع عوض, اجرای جزئی قرارداد