بررسی پتانسیل تولید رسوب در حوزه آبخیز سعدل چالدران با استفاده از مدل هیدروفیزیکی

امروزه فرسایش خاک به عنوان خطری جدی برای رفاه و حیات انسان ها به شمار می رود. فرسایش خاک نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع شده و خسارات جبران ناپذیری را برجای میگذارد بلکه با رسوب مواد در آبراهه ها، مخازن و سدها و کاهش ظرفیت آبگیری آنها، زیان های بیشماری را باعث میشود. حوضه آبخیز سعدل به مساحت 9618 هکتار در شهرستان چالدران استان آذربایجان غربی واقع شده است. مدل هیدروفیزیکی بررسی پتانسیل رسوب دهی، برای تشخیص مقدار نسبی رسوب دهی واحدهای هیدرولوژیک و یا زیرحوزه های مختلف یک حوزه آبخیز به کار برده میشود. در این تحقیق ابتدا ضریب پتانسیل رسوب دهی برای کلیه واحدهای هیدرولوژیک محاسبه گردید و سپس پتانسیل رسوب دهی هر زیرحوزه نسبت به کل زیر حوزه ها محاسبه شد. نتایج نشان داد که زیرحوزه های H، G، D، B1n، L3، Rn در هر دو حالت R و R² (عامل توپوگرافی) دارای اولویت یکسانی در کل حوزه از نظر پتانسیل رسوبدهی هستند. زیرحوزه های F، C، Bn، L4، L2، L1، Ln2، Ln1، L، An دارای اولویت پتانسیل رسوب دهی با یک درجه اختلاف کمتر یا بیشتر هستند و زیرحوزه های E، B1، R2، R1 دارای درجه بیشتری اختلاف در دو حالت R و R2 از نظر پتانسیل رسوبدهی هستند. نتایج محاسبات اولویت تولید رسوب زیرحوزه های آبخیز سعدل در هر Km2، نشان داد که ترتیب اولویت بندی شدت فرسایش در هر مورد بجز زیرحوزه های R1، L، Ln1 تغییراتی دارد. بیشترین تفاوت در اولویت تولید رسوب، مربوط به زیرحوزه An می باشد. بر اساس محاسبه R زیر حوزه های D، H، C، G، E، F به ترتیب دارای اولویت 1 تا 6 در رسوب دهی هستند. مقایسه اولویت زیرحوزه ها بر اساس دو روش درصد پتانسیل رسوبدهی و پتانسیل تولید رسوب در هر Km2 نشان داد که این دو روش دارای اختلافات زیادی در اولویت بندی زیرحوزه ها می باشند. انجام مطالعات صحرایی و برداشتهای میدانی و تهیه نقشه تیپ و شدت فرسایش از حوزه مورد بحث نشان می دهد که واقعیت موجود با اولویت بندی بر اساس درصد پتانسیل رسوب دهی همبستگی بهتری دارد.

Keywords:

پتانسیل رسوب دهی , مدل هیدروفیزیکی , حوزه آبخیز سعدل