غربال ارقام و لاین های امیدبخش گندم از لحاظ واکنش به عامل بیماری باکتریایی نواری غلات Xanthomonas translucens pv. Undulosa

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بیماری باکتریایی نواری غلات، که از مهم­ترین بیماری­­های گندم است، در سال ۱۳۶۶ از استان کرمان و سپس از سایر نقاط کشور گزارش شد. برای جلوگیری از بروز خسارت­های چشم­گیر به این محصول مهم و استراتژیک، انتخاب یا تولید رقم مقاوم یا متحمل به این بیماری، از میان ارقام و لاین­ های موجود، ضروری است. به ­همین منظور تعدادی از ارقام و لاین­ های امیدبخش گندم انتخاب و واکنش آنها در برابر این بیماری، در شرایط گلخانه، مورد ارزیابی قرار گرفت. مواد و روش ها: به منظور غربال ۳۷ رقم و هفت لاین امیدبخش گندم بهاره و پائیزه، به عامل بیماری باکتریایی نواری غلات، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه اجرا شد. در ابتدا، گیاهچه های دو برگی گندم، در شرایط دمایی و رطوبتی کنترل شده، با سوسپانسیون مخلوطی از نه جدایه عامل این بیماری، تهیه­شده از مزارع سه استان زنجان، همدان و لرستان و با غلظت ۱۰۸ باکتری در هر میلی لیتر، مایه­کوبی شدند. سپس میزان تحمل آنها، براساس میانگین درصد سطح آلودگی برگ ها، ارزیابی شد. مقایسه میانگین ، گروه بندی و رتبه بندی ارقام، از حساس ترین تا متحمل ترین ارقام، به روش استیودنت نیومن­کیلز انجام شد. یافته ها: براساس نتایج به دست آمده، واکنش ارقام و لاین های امیدبخش به این باکتری متفاوت بود. ارقام میهن، پیشگام و لاین S-۹۲-۱۹ در گروه پنج (آلودگی ۵۰/۱ تا ۷۵ درصد سطح برگ)، به ­عنوان حساس، ارقام چمران، سایسون، نارین، بم، خلیل، پارسی، وی وک، شبرنگ، چمران۲، زارع، مروارید، افلاک، بک کراس های روشن زمستانه و بهاره، اراک، کاسکوژن، اروم، بهرنگ، پیشتاز، کرخه، و و لاین های امیدبخش N-۹۱-۱۷، S-۹۱-۱۳ و  S-۹۲-۲ در گروه چهار (آلودگی ۲۵/۱ تا۵۰ درصد سطح برگ)، به عنوان نیمه حساس، ارقام نیشابور، افق، مهرگان، گاسپارد، بهار، رخشان، سیروان، سیوند، شوش، سیستان، برات، گنبد و لاین های امیدبخش S-۹۱-۱۵،N-۹۱-۸  و S-۹۲-۱۷ در گروه سه ( آلودگی ۱۰/۱ تا ۲۵ درصد سطح برگ)، به عنوان نیمه متحمل و ارقام بهاران، حیدری، و دنا در گروه دو (آلودگی ۵/۱ تا ۱۰ درصد سطح برگ)، به عنوان متحمل، قرار گرفتند. نتیجه گیری: هرچند بیشتر ارقام گندم مورد بررسی، نسبت به این بیماری حساس هستند، ولی ارقام و لاین­های دارای مقاومت نسبی خوب نیز در بین آنها یافت می ­شود و می­توان از آنها برای کاشت و یا در برنامه ­های به­نژادی گندم استفاده کرد.

Keywords:

Cultivars response , Iran , Resistance , Susceptibility , Wheat , ایران , حساسیت , گندم , مقاومت , واکنش ارقام