عمران عالیشاه - Cotton Research Institute of Iran, ARREO, Gorgan, Iran
میترا وندا - Fars Agricultural and Natural Resources Research Center, Iran, Darab
محمدرضا راحمی - Scientific Member of Nuclear Agriculture Faculty, Karadj, Iran
محمدحسن حکمت - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of Fars (Darab)
محسن فتحی - Cotton Research Institute of Iran, ARREO, Gorgan, Iran
موسی الرضا وفایی تبار - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of Fars (Darab), Tehran (Varamin), Ardebil (Moghan), Isfahan and East Azarbaijan (Tabriz), respectively. Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iran
علی نادری عارفی - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of Tehran (Varamin). Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iran
مجید جعفر آقایی - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of Isfahan Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iran
سیدیعقوب سیدمعصومی - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of Ardebil (Moghan) Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iran
محمد باقر خورشیدی - Scientific member of Agricultural Research and Education Center of East Azarbaijan (Tabriz). Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و شناسایی ارقام پایدار و پرمحصول در شرایط محیطی مختلف، اهمیت زیادی در اصلاح نباتات دارد. در این تحقیق، تاثیر ژنوتیپ و محیط و پایداری عملکرد ارقام امیدبخش پنبه در اقلیم­های مختلف کشور به منظور شناسایی و انتخاب ارقام پایدار با عملکرد بالا مورد مطالعه قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این تحقیق، پایداری عملکرد وش نه ژنوتیپ امیدبخش پنبه به همراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با چهار تکرار در هشت ایستگاه و مزرعه تحقیقاتی (هاشم­ آباد، کارکنده، داراب، خدافرین، گرمسار، ورامین، اصفهان و مغان) به مدت دو سال زراعی (۱۳۹۷ و ۱۳۹۸) مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی­دار بود، به این معنی که لاین­های مختلف واکنش­های متفاوتی در محیط های اجرای آزمایش داشتند و از این رو می­توان لاین­ های پایدار و سازگار را در محیط­های مختلف شناسایی کرد. نتایج تجزیه پایداری تک متغیره نشان داد که ارقام گلستان، ANB۴۱۴ و ANBK دارای کمترین ضریب رگرسیون (bᵢ) و کمترین میزان ضریب تغییرات (CVi) بودند و از پایداری بالایی برخوردار بودند. بر اساس روش رگرسیونی ابرهارت و راسل ژنوتیپ ANBK دارای سازگاری مطلوب بود. مدل امی با دو مولفه اصلی (AMMI۲) ۸۱ درصد از تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ × محیط را توجیه نمود و روش بای پلات نیز توانست بخوبی محیط های کلان و ژنوتیپ های پایدار را شناسایی کند. بر پایه آماره های تک متغیره و تجزیه بای پلات ارقام ANB۴۱۴ و گلستان دارای عملکرد و پایداری بالا بودند. همچنین نمودار نمایش چند ضلعی تجزیه GGE بای­پلات نشان داد که ارقام ANBK، ANB-۴۱۴ و گلستان در بیشتر مناطق عملکرد وش مناسبی دارند و ارقام ورامین و ۹۲-۳۴ دارای سازگاری عمومی با عملکرد متوسط هستند. نتیجه گیری: در این تحقیق ژنوتیپ های ANBK و ANB۴۱۴ به همراه رقم تجاری گلستان با عملکرد بالاتر از میانگین کل، به عنوان ژنوتیپ های با سازگاری عمومی و پایداری عملکرد مناسب شناسایی شدند که می توانند بعنوان ارقام جدید در برنامه معرفی و توسعه کشت قرار گیرند.

AMMI, Genotype by environment interaction, Seed cotton yield, Stability analysis, اثرمتقابل ژنو تیپ × محیط, تجزیه پایداری عملکرد وش, AMMI