شناسایی ژنوتیپ های جو آبی با عملکرد دانه بالا و پایدار در مناطق گرم ایران

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: با توجه به فراوانی تنش­های غیرزنده و زنده در اقلیم گرم، دست­یابی به ژنوتیپ­هایی از جو که تحت این شرایط عملکرد قابل قبول و پایداری داشته باشند از اصلی­ترین اهداف به­ نژادی جو در این مناطق می­باشد. مواد و روش ها: تعداد هفده ژنوتیپ امیدبخش جو آبی به همراه دو ژنوتیپ شاهد در پنج ایستگاه تحقیقات کشاورزی واقع در اهواز، داراب، زابل، گنبد و مغان به مدت دو سال زراعی (۹۹-۱۳۹۷) مورد مقایسه قرار گرفتند. به­منظور بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ­های دارای عملکرد بالا، از تجزیه گرافیکی  GGE بای­پلات استفاده شد. یافته ها: تجزیه واریانس مرکب داده­ های عملکرد دانه نشان داد که اثرهای ساده مکان، ژنوتیپ و اثرهای متقابل سال × مکان، ژنوتیپ × مکان و سال × مکان × ژنوتیپ معنی­دار می­باشند. مقایسه میانگین نشان داد که ژنوتیپ­های G۱، G۲، G۴، G۵، G۱۰، G۱۲، G۱۶ و G۱۹ نسبت به بقیه ژنوتیپ­ها عملکرد بالایی داشته و می ­توانند مورد توجه قرار گیرند.  پایداری عملکرد دانه این ژنوتیپ­ها نیز مورد بررسی قرار گرفت تا ژنوتیپ­های دارای عملکرد مطلوب و پایدار شناسایی شوند. نتایج حاصل از روش GGE بای­پلات نشان داد که دو مولفه اصلی نخست به ترتیب ۳۶/۷۶ و ۱۶/۶۸ درصد از تغییرات کل عملکرد دانه را توجیه کردند و در نتیجه این دو مولفه می­توانند به منظور توجیه عملکرد دانه ژنوتیپ­ها مورد استفاده قرار گیرند. در این آزمایش دو ابر محیط  مجزا مشخص گردید. محیط کلان اول شامل سال اول و دوم اهواز و زابل و ژنوتیپ G۱۹ با میانگین عملکرد کل ۵۱۱۴ کیلوگرم در هکتار به عنوان ژنوتیپ برتر در این محیط شناسایی شد. محیط کلان دوم شامل سال اول و دوم گنبد و داراب  ژنوتیپ G۵ با میانگین عملکرد ۵۱۵۵ کیلوگرم در هکتار ژنوتیپ برتر این محیط بود. سال­های اول و دوم مغان در مرز بین دو محیط کلان قرار داشتند. ژنوتیپ­های G۳، G۶، G۸، G۹، G۱۴، G۱۷ و G۱۸ در هیچ یک از محیط­های کلان قرار نگرفتند و در نتیجه مناسب کشت در محیط­های مورد آزمایش نبودند. نمای بای پلات ژنوتیپ ایده آل نشان داد که ژنوتیپ­های G۴ و G۵ کمترین فاصله را از ژنوتیپ ایده­ آل دارا بوده و در نتییجه مطلوبترین آنها می باشند. نمای برداریGGE  بای پلات نشان داد که سال های اول و دوم مغان، نزدیکترین محیط­ها به محیط ایده آل بوده و قابلیت تمایز بالایی دارند. نتیجه گیری: ژنوتیپ­های G۵ و G۶ به ترتیب در مناطق گرم شمال و گرم جنوب کشور دارای عملکرد بالا و پایدار بوده و برای این مناطق مناسب تشخیص داده شدند.

Keywords:

Adaptability , GGE biplot , Stability analysis , تجزیه پایداری , سازگاری , GGE بای پلات