کاوه لیموچی - ۱ Postdoctoral researcher, Department of Plant Production and Genetic, College of Agriculture, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Iran.
عطاالله سیادت - Department of Plant Production and Genetic, College of Agriculture, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Iran.

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: برنج به عنوان یکی از مهم­ترین محصولات زراعی دنیا، در بخش­های وسیعی از سراسر جهان کشت می­ شود و غذای اصلی بیش از نیمی از مردم جهان است (۳۲). خصوصیات آناتومیکی روی رفتارهای اکولوژیک، نیازهای محیطی و سازگاری گیاهان با شرایط پیرامون تاثیر چشمگیری دارند. استفاده از ویژگی­ های آناتومیک گیاهان در تاکسونومی به حدود یک قرن پیش بر می­گردد (Gilani et al., ۲۰۱۷). تغییرات محیطی مانند شوری که منجر به کاهش میزان آب ورودی به گیاه می ­شود سبب کاهش سطح دستجات آوندی مانند آوند چوبی به عنوان یک سازوکار دفاعی جهت حفظ پتانسیل آبی گیاه می­ شود (۱۸). هدف دستیابی به یک حد مطلوبی از تولید با توجه به تغییر صفات آناتومی تحت تاثیر تیمارهای ژنوتیپ، روش کشت و هورمون و اثرات متقابل بین آنها در گیاه برنج تحت شرایط تنش شوری می­ باشد. مواد و روش ها: این پژوهش با هدف تعیین بهترین روش کشت و تیمار هورمونی در مواجهه با شرایط شوری پیرامون گیاه برنج به صورت کرت­ های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در استان خوزستان در دو سال (۱۳۹۷ و ۱۳۹۸) انجام شد. سه شیوه کاشت (خشکه کاری، نشایی و مستقیم یا رایج منطقه)، ۱۶ تیمار هورمونی که شامل، شاهد، پرایمینگ با IAA، پرایمینگ با SA، پرایمینگ با SA+IAA، ۱ لیتر IAA در مرحله پنجه ­زنی، ۲ لیتر IAA در مرحله پنجه ­زنی، ۱ لیتر SA در مرحله پنجه ­زنی، ۲ لیتر SA در مرحله پنجه ­زنی، ۲ لیتر SA+IAA در مرحله پنجه­زنی، ۴ لیتر SA+IAA در مرحله پنجه­ زنی، ۱ لیتر IAA در مرحله ظهور خوشه، ۲ لیتر IAA در مرحله ظهور خوشه، ۱ لیتر SA در مرحله ظهور خوشه، ۲ لیتر SA در مرحله ظهور خوشه، ۲ لیتر SA+IAA در مرحله ظهور خوشه و ۴ لیتر SA+IAA در مرحله ظهور خوشه بودند بر روی ژنوتیپ­های مختلف برنج (بر روی صفات ریخت ­شناسی سطح و تعداد دستجات آوندی چوب، آبکش و کانال هوایی) مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اثرات اصلی و متقابل صفات تفاوت معنی­ داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. بیشترین سطح کانال هوایی با متوسط ۱۴۲/۲۹۰ میکرومتر مربع در شرایط روش کشت مستقیم با تیمار هورمونی چهار لیتر اکسین و سالسیلیک ­اسید به صورت تلفیقی در هکتار با غلظت ۲۰ میلی ­گرم در لیتر، در مرحله ظهور خوشه و رقم N۲۲ بدست آمد که می­ تواند با افزایش هدرروی انرژی تنفسی تاثیر منفی بر رشد رویشی و زایشی گیاه داشته باشد. بیشترین سطح دستجات آوند آبکش و چوب نیز در شرایط کاشت نشایی و پرایمینگ با اکسین و سالسیلیک اسید به ترتیب با متوسط ۴۳۲/۱۶۳۰ و ۹۰۶/۱۰۶۱ میکرومتر مربع در ژنوتیپ­ های عنبوری قرمز و N۲۲ بدست آمد که می­ تواند با افزایش سطح انتقال آب و مواد غذایی تاثیر مثبتی بر افزایش رشد رویشی و زایشی گیاه برنج داشته باشند. نتیجه گیری: با توجه به تیمارهای هورمونی و روش ­های کشت اعمال شده در شرایط شوری پیرامون گیاه برنج، شاهد واکنش ­های مختلف ژنوتیپ­ های مورد بررسی در تحمل به این شرایط بودیم که این واکنش ­ها می ­تواند در تحقیقات به ­نژادی و اصلاح ارقام به عنوان یکی از اهداف اصلی مورد بررسی قرار گیرد.   

Anatomy, Hormone, Leaf, Planting pattern, Priming, Stress, آناتومی, الگوی کاشت, برگ, پرایمینگ, تنش, هورمون