سرچشمه های نقد ادبی در تذکره تحفه سامی

نقد ادبی بررسی ویژگی ها، محاسن و معایب آثار است. تذکره ها نیز در اصطلاح ادبی کتاب هایی هستند که در آنها شرح حال شاعران با منتخبی از اشعارشان می آید. حال برخی از تذکره نویسان در کنار شرح حال شاعران، گاه نظرات و آراء انتقادی خود را نیز درباره آنها بیان می کنند و به نوعی نقد ادبی دست می زنند. به خصوص این امر در دوران صفویه و قاجار و همزمان با اوج گرفتن سبک هندی به اعتلای خود رسید که میتوان آن را نخستین حلقه های نقد ادبی ایران دانست. سام میرزا صفوی صاحب تذکره تحفه سامی یکی از نخستین تذکره نویسانی است که در اثر خود به این نوع از نقد ادبی دست می زند. هدف از این مقاله آن است که به روش کتابخانه ای، گذشته نقد ادبی در تاریخ ادبیات ایران را که بر بسیاری مکشوف نیست روشن کند. برای رسیدن به این مهم سعی دارد پس از آوردن توضیحاتی پیرامون نقدهای تذکرهای به بررسی تذکره تحفه سامی بپردازد. در نتیجه نیز به این مهم دست یافته شد که نقد برخی تذکره نویسان گاه ذوقی و غیرفنی بوده و گاه نگاه انتقادی فنی تر و جزیی تری در آثار آنها با در نظر گرفتن زمان و شرایط روزگارشان دیده می شود که به طور کلی تحت عنوان نقد تاریخی - تذکرهای شناخته می شوند و در تاریخادبیات خود مرحله ای از سیر تکامل نقد ادبی است.

Keywords:

تاریخ ادبیات , نقدادبی , تذکره , دوره صفویه , تحفه سامی