مهدی فراوانی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان رضوی
علی اشرف جعفری - موسسه تحﻘیﻘات جنگل و مراتع کشور ، سازمان تحﻘیﻘات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مجید رنجبر - بخش تحﻘیﻘات جنگل و مرتع ، مرکز تحﻘیﻘات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحﻘیﻘات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
عبدالکریم نگاری - بخش تحﻘیﻘات جنگل و مرتع ، مرکز تحﻘیﻘات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحﻘیﻘات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
نرجس عزیزی - بخش تحﻘیﻘات جنگل و مرتع ، مرکز تحﻘیﻘات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، سازمان تحﻘیﻘات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

به منظور بررسی خصوصیات فنولوژیک، ریختی و فیتوشیمی اکوتیپ های زیره سبز ((Cuminum cyminum، آزمایشی با تعداد ۲۴ اکوتیپ زیره سبز از نقاط مختلف کشور در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مشهد در سال زراعی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ به اجرا درآمد. نمونه های بذرو تمام اکوتیپ ها ابتدا در گلخانه کشت و سپس به مزرعه منتقل و در شرایط آبیاری قطره ای و در قالب بلکوهای کامل تصادفی با سه تکرارکشت شدند. خصوصیات فنولوژیکی از مرحله ساقه رفتن، ۵۰% گلدهی و رسیدگی فیزولوژیکی ثبت و نیز صفات ریخت شناسی شامل ارتفاع بوته، تعداد انشعابات و همجنین عملکرد و اجزاء عملکرد اندازه گیری شد.نتایج نشان داد تعداد چتر در بوته ۵/۱۵-۷/۸ عدد، تعداد چترک در چتر ۴-۳ عدد، دانه در چترک ۲۳-۱۳عدد، وزن هزار دانه ۲/۴-۸/۲ گرم، زیست توده هر گیاه ۲۲-۶ گرم، عملکرد دانه هرگیاه ۸-۲ گرم، درصد اسانس ۱۱/۳-۹۹/۰ و عملکرد اسانس ۲/۰-۰۲/۰ گرم در بین اکوتیپ ها دارای تفاوت معنی داری(۰۱/۰p≤) می باشد. تجزیه رگرسیون چندگانه خطی نشان داد وزن بوته اولین صفتی بود که وارد مدل رگرسیونی شد و به تنهایی ۵۱ % از تغییرات مربوط به عملکرد اسانس را توجیه نمود. تجزیه علیت نشان داد که صفت وزن بوته در درجه اول و سایر صفات تعداد چترک، تاج و پوشش و وزن هزار دانه بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد اسانس گیاه داشت. برای دوری و یا نزدیکی اکسشن ها از تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد. دو مولفه اول در زیره سبز ۷۱% از کل تغییرات متغییرها را توجیه نمود. ا

تجزیه علیت, اسانس, تنوع