الهیار فلاح - استادیار پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران
لیلا باقری - پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، پژوهشکده کشاورزی هسته ای، کرج،
علیرضا نبی پور - استادیار پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور، معاونت مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، آمل، ایران

تولید ارقام زراعی مناسب برای کاشت در اراضی شالیزاری، به بررسی ذخایر ژنتیکی و شناسایی مواد گیاهی برتر وابسته است. به منظور بررسی صفات زراعی و عملکرد در ۱۳۳ موتانت نسل چهارم حاصل از پرتوتابی سه رقم طارم محلی، حسنی و عنبربو، نشاهای این موتانت ها به همراه والدین به صورت طرح بلوک های حجیم شده (آگمنتد) با ۶ بلوک در مزرعه کاشته شدند. برای هر موتانت و شاهد، صفات تعداد روز تا ۵۰% گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد و اجزای عملکرد اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که موتاسیون باعث بروز تنوع معنی دار در تمام صفات مورد مطالعه شده است. تجزیه خوشه ای موتانت های حاصل از طارم محلی، حسنی و عنبربو، آن ها را به ترتیب به ۵، ۳ و ۴ گروه تقسیم بندی کرد. بررسی میانگین صفات نشان داد که موتانت ها بطور میانگین نسبت به شاهدها زودرس تر بودند. همچنین، موتانت ها، نسبت به شاهد مربوطه بین ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش ارتفاع نشان دادند. هرچند از نظر صفت عملکرد تنوع معنی داری بین موتانت ها دیده شد، ولی در بیشتر موارد، عملکرد موتانت ها مشابه با شاهد بود. افزایش عملکرد موتانت های انتخابی نسبت به شاهد بین ۱۰ تا ۲۷ درصد بود. در نتیجه آزمایش اخیر، ۸ لاین با عملکرد بیشتر نسبت به شاهدها و ۱۲ لاین زودرس و پاکوتاه با عملکرد مشابه شاهد برای مطالعات بعدی انتخاب شدند.

اجزای عملکرد:, تجزیه خوشه ای , طرح حجیم شده,موتانت برنج