جلیل هلالی - دانشگاه تهران
نوذر قهرمان - دانشگاه تهران
علی خلیلی - دانشگاه تهران

دما متغیر هواشناسی مهمی در بررسی فرایندهای رشد ونمو گیاهی بوده و از این رو بررسی آن در مقیاس های زمانی کوتاه سبب برآورد دقیق تری از نیاز حرارتی می گردد. در این پژوهش نیاز حرارتی گندم آبی پاییزه در دو نمونه اقلیمی ایران (پارس آباد مغان و داراب فارس) با استفاده از داده های سه ساعتی دما در ترکیب با مدل های برآورد ساعتی و داده های روزانه به طور همزمان برآورد شد. معادله درجه- روز پایه به دو روش دمای حداکثر-حداقل و میانگین محاسبه گردید. نتایج حاصله نشان داد که اقلیم، روش محاسبه درجه- روز رشد پایه و آستانه های دمایی تاثیر مهمی در محاسبه درجه روز رشد (GDD) دارند. در مناطق با دمای حداکثر بالاتر از آستانه های تعریف شده، استفاده از روش حداقل-حداکثر نسبت به روش میانگین برتری داشت. نتایج نشان داد که ۲ مدل مبتنی بر داده های روزانه اختلاف معنی داری با یکدیگر نداشتند، اما اختلاف معنی داری بین مدل های ساعتی و روزانه مشاهده شد (متوسط دوره رشد به ازای هر روز برای مدل ساعتی، روش حداقل-حداکثر و میانگین به ترتیب برابر با ۰۱۲/۱۲، ۴۹۸/۱۲، ۶۷۹/۱۲ درجه-روز). آستانه های دمایی نیز در رابطه با دمای حداکثر و حداقل تعریف شدند، به این معنی که در اقلیم گرم، مقادیر بالاتری از دمای حداکثر به دمای آستانه مفروض در نظر گرفته شد، ولی در اقلیم سرد دماهای حداکثر موجود نسبت به آستانه تعریف شده اختلاف کمتری داشتند. لذا ثبت داده های ساعتی دما یا استفاده از مدل های دقیق تر برای استخراج داده های ساعتی دما بر اساس داده های روزانه الزامی می باشد. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که استفاده از روش میانگین در مراحل ابتدایی رشد گندم (مراحل رویشی) به دلیل دامنه شبانه روزی دمای کمتر و روش حداقل-حداکثر در مراحل میانی و انتهایی (مراحل زایشی) به دلیل دامنه شبانه روزی دمایی بالا، بهترین گزینه ها جهت برآورد درجه-روز رشد گندم می باشند.

درجه روزهای رشد, درجه ساعات رشد, گندم, داراب, پارس آباد