رحمان رجبی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور

این پژوهش به منظور بررسی اثر کار برد همزمان ازت و فسفر بر عملکر دانه و همچنین وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام گندم نان از نظرجذب این عناصر و سایر عناصر ریز مغذی و فیتیک اسید در دانه ۱۸ ژنوتیپ پیشرفته گندم نان و دو رقم سرداری و آذر- ۲ به عنوان شاهدطی سال های ۸۶ - ۱۳۸۴ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو شرایط مصرف کود وعدم مصرف کود در موسسه تحقیقاتکشاورزی دیم سرارود در غرب ایران انجام شد. پس از انجام تجزیه واریانس، صفات مختلف از نظر وراثت پذیری، ضریب تغیرات ژنوتیپیو فنوتیپی و واریانس ژنتیکی و فنوتیپی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس عملکرد دانه در دو شرایط کودی فوق، شاخص کارایی عملکرددانه) GYEI ( برای هر ژنوتیپ محاسبه شد. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها برای اکثر صفات مورد بررسی وجودداشت که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی در این ژنوتی پها است. کاربرد همزمان کود ازت و فسفر) NP ( عملکرد کل دانه را بطور معنی داریافزایش داد به طوری که در طی دو سال بررسی به ترتیب باعث افزایش ۲۱ و ۱۴ درصدی عملکرد دانه شد. همچنین با کاربرد کود NP غلظتعناصر آهن، روی و بر افزایش و غلظت عناصر ازت، فسفر و پتاسیم در دانه کاهش یافت. در این آزمایش اثر کاربرد همزمان کود NP باعثکاهش نسبت مولی اسید فیتیک به روی شد که کم بودن این نسبت بیانگر بالا بودن دسترسی زیستی آهن و روی موجود در دانه گندم است.در مقایسه با ارقام آذر- ۲ ، سرداری، به ترتیب ۹ و ۱۴ ژنوتیپ، از نظر نسبت اسید فیتیک به روی برتر بودند. از لحاظ شاخص کارایی عملکرددانه بین ارقام تنوع ژنتیکی زیادی دیده شد. از نظر این شاخص به ترتیب ۲ و ۳ ژنوتیپ برتر از آذر- ۲ و سرداری بودند. ضریب تنوع فنوتیپیبرای کلیه صفات بیشتر از تنوع ژنتیکی بود. بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپی مربوط به درصد فسفر بود. بالاترین وراثت پذیری مربوطبه عملکرد دانه) ۶۹ / ۶۰ %= h۲ ( و کمترین وراثت پذیری مربوط به اسید فیتیک) ۶۳ / ۷%= h۲ ( بود. بطور کلی می توان چنین استنباط کرد کهکاربرد ازت و فسفر، غلظت عناصر غذایی و عملکرد گندم دیم را تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین بین ارقام از نظر کارایی مصرف عناصرغذایی تنوع ژنتیکی وجود دارد.

گندم, ازت, فسفر, تنوع ژنتیکی و شاخص کارایی عملکرد دانه