بهرام میرشکاری - گروه زراعت و اصلاح نباتات،واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

این پژوهش به منظور بررسی اثر کار برد همزمان ازت و فسفر بر عملکر دانه و همچنین وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام گندم نان از نظر جذب اینعناصر و سایر عناصر ریز مغذی و فیتیک اسید در دانه ۱۸ ژنوتیپ پیشرفته گندم نان و دو رقم سرداری و آذر- ۲ به عنوان شاهد طی سال های ۸۶ -۱۳۸۴ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو شرایط مصرف کود وعدم مصرف کود در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم سراروددر غرب ایران انجام شد. پس از انجام تجزیه واریانس، صفات مختلف از نظر وراثت پذیری، ضریب تغیرات ژنوتیپی و فنوتیپی و واریانس ژنتیکی وفنوتیپی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس عملکرد دانه در دو شرایط کودی فوق، شاخص کارایی عملکرد دانه) GYEI ( برای هر ژنوتیپ محاسبهشد. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتی پها برای اکثر صفات مورد بررسی وجود داشت که نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکیدر این ژنوتی پها است. کاربرد همزمان کود ازت و فسفر) NP ( عملکرد کل دانه را بطور معنی داری افزایش داد به طوری که در طی دو سال بررسی بهترتیب باعث افزایش ۲۱ و ۱۴ درصدی عملکرد دانه شد. همچنین با کاربرد کود NP غلظت عناصر آهن، روی و بر افزایش و غلظت عناصر ازت، فسفرو پتاسیم در دانه کاهش یافت. در این آزمایش اثر کاربرد همزمان کود NP باعث کاهش نسبت مولی اسید فیتیک به روی شد که کم بودن این نسبتبیانگر بالا بودن دسترسی زیستی آهن و روی موجود در دانه گندم است. در مقایسه با ارقام آذر- ۲ ، سرداری، به ترتیب ۹ و ۱۴ ژنوتیپ، از نظر نسبتاسید فیتیک به روی برتر بودند. از لحاظ شاخص کارایی عملکرد دانه بین ارقام تنوع ژنتیکی زیادی دیده شد. از نظر این شاخص به ترتیب ۲ و ۳ژنوتیپ برتر از آذر- ۲ و سرداری بودند. ضریب تنوع فنوتیپی برای کلیه صفات بیشتر از تنوع ژنتیکی بود. بیشترین ضریب تنوع فنوتیپی و ژنوتیپیمربوط به درصد فسفر بود. بالاترین وراثت پذیری مربوط به عملکرد دانه) ۶۹ / ۶۰ %= h۲ ( و کمترین وراثت پذیری مربوط به اسید فیتیک) ۶۳ / ۷%= )h۲بود. بطور کلی می توان چنین استنباط کرد که کاربرد ازت و فسفر، غلظت عناصر غذایی و عملکرد گندم دیم را تحت تاثیر قرار م یدهد و همچنینبین ارقام از نظر کارایی مصرف عناصر غذایی تنوع ژنتیکی وجود دارد.

گندم, ازت, فسفر, تنوع ژنتیکی و شاخص کارایی عملکرد دانه