آتوسا عنایت - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تح
شهرام لک - استادیار رشته زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و ت
عادل مدحج - استادیار رشته زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد دانه و روند رشد دانه، پژوهشی در سال زراعی 87-86 جهت ارزیابی تأثیر کمبود نیتروژن بر صفات فوق در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد، واقع در جنوب غربی اهواز انجام شد. آزمایش بصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار اصلی شامل سه سطح نیتروژن خالص 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار و تیمار فرعی شامل شش ژنوتیپ گندم ( نان: ویناک، استار، چمران و دوروم: کرخه، D-83-8 ، D-84-5) در نظر گرفته شد. تفاوت صفات عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه، سرعت مؤثر پر شدن دانه توزیع مجدد و فتوسنتز جاری، در دو تیمار نیتروژن و ژنوتیپ، و وزن هزار دانه و مدت مؤثر پر شدن دانه در تیمار ژنوتیپ معنی دار بود. بیشترین و کمترین میزان سرعت پر شدن دانه به ترتیب به کرخه در تیمار نیتروژن 150 و ویناک در تیمار نیتروژن 50 کیلوگرم در هکتار اختصاص داشت. اثر سطوح نیتروژن را بر مدت مؤثر پر شدن دانه معنی دار نبود. بیشترین میانگین مدت پرشدن دانه به ژنوتیپ ویناک و کمترین میزان این صفت به ژنوتیپ کرخه اختصاص داشت. ژنوتیپ چمران در تیمار نیتروژن 150 بیشترین و وریناک در تیمار نیتروژن 50 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را داشت. بیشترین وزن هزار دانه به ژنوتیپ کرخه در تیمار نیتروژن 150 کیلوگرم در هکتار و کمترین وزن هزار دانه به ژنوتیپ استار در سطح نیتروژن 100 کیلوگرم در هکتار اختصاص داشت. بالاترین درصد پروتئین دانه در لاین D-84-5 در تیمار نیتروژن 150 و پایین ترین درصد پروتئین در چمران و کرخه در سطح نیتروژن 50 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد در این پژوهش همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه، توزیع مجدد مواد فتوسنتزی به دانه، فتوسنتز جاری، ماده خشک کل در مرحله گرده افشانی و شاخص سطح برگ پرچم دیده شد.

گندم - نیتروژن - ژنوتیپ - عملکرد دانه - سرعت پر شدن دانه - مدت مؤثر پر شدن دانه