رحمت الله کریمی زاده - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
پیام پزشکپور - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
امیر میرزایی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
محمد برزعلی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
کاوس کشاورزی - Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO)
پیمان شریفی - Rasht Branch, Islamic Azad University

در پژوهش حاضر، ۱۴ ژنوتیپ پیشرفته نخود گزینش شده از آزمایش های منطقه ای به همراه ارقام شاهد عادل و آزاد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در هشت محیط (گنبد، گچساران، ایلام و خرم آباد به ترتیب در سه، دو، دو و یک سال) طی سال های زراعی ۹۹-۱۳۹۶ کشت شدند. تجزیه مرکب داده ها، اثر معنی دار محیط، ژنوتیپ و برهم کنش ژنوتیپ در محیط به ترتیب با سهم ۴۳/۵، ۱۹/۸ و ۳۶/۷ درصدی از تنوع کل عملکرد دانه را نشان داد. دو مولفه اصلی اول و دوم به ترتیب ۵۰/۸۹ و ۱۹/۳۹ درصد از تغییرات را توجیه کردند. بای پلات چندضلعی (Polygon view of biplot) نشان داد که ژنوتیپ های ۱۱، ۱۴ و ۹، سازگارترین ژنوتیپ ها برای محیط های دو، سه، شش، هفت و هشت و ژنوتیپ های ۸، ۵ و ۱۳ برای محیط یک بودند. برپایه بای پلات تستر متوسط (Average Tester Coordinate)، ژنوتیپ های ۱۱، ۵، ۱۳ و ۱۴ پرمحصول و پایدار بودند. براساس بای پلات مقیاس بندی مبتنی بر ژنوتیپ (Genotype-focused scaling)، ژنوتیپ های ۱۱، ۱۴، ۸، ۹ و ۱۳ در اطراف ژنوتیپ ایده آل، مطلوب ترین ژنوتیپ ها بودند. شاخص برتری (PI) نشان داد که ژنوتیپ های ۱۱، ۹، ۱۶، ۱۳ و ۱۴ در تمام محیط ها و در محیط های مساعد (محیط هایی با عملکرد بالاتر از میانگین کل) و ژنوتیپ های ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۲ و ۵ در محیط های نامساعد (محیط هایی با عملکرد پایین تر از میانگین کل)، ژنوتیپ های برتر بودند. بر پایه نماهای مختلف بای پلات و هم چنین شاخص برتری، ژنوتیپ های شماره ۱۱، ۱۴ و ۵ با عملکردی بالاتر از میانگین کل و عملکرد ارقام شاهد آزاد و عادل و پایداری عملکرد در محیط ها، می توانند گزینه ی معرفی ارقام جدید باشند.undefined

Average tester coordinate, Discrimination, Adaptability, Priority index, تستر متوسط, سازگاری, شاخص برتری, قدرت تمایز