میرزا محمد حسنی - استادیار گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.
بهرخ جمالی - دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مهرها و نگین های منتسب به شاهان ساسانی اگر چه در مقایسه با مجموع مهرهای بر جای مانده از این دوره اندک شمارند، به لحاظ جنس، تزئینات به کار رفته در ساخت و نقوش حک شده بر آن ها از سایر مهرهای این دوره متمایزند. نقوش حک شده بر این مهرها عبارتند از تصویر چهره پادشاه، صحنه پیروزی بر دشمن، و برخی از حیوانات. اساس آگاهی های ما از این مهرها متکی به آثار موجود در موزه ها و در برخی موارد صرفا توصیفی است که در منابع نوشتاری آمده اند. با توجه به اینکه در مورد هویت برخی از پادشاهان نقش شده بر مهرها و نگین ها اختلاف نظرهایی در میان پژوهشگران وجود دارد، این پژوهش با بررسی مهرها و نگین های شاهان ساسانی موجود در موزه ها و گزارش های متون اسلامی و تمرکز بر نقش مایه های آن ها به دنبال تعیین هویت پادشاهان نقش شده و همچنین میزان تاثیرپذیری ساسانیان از هنرهای پیشین و معاصران آن ها است. بررسی ها بیانگر آن است که بن مایه مهرهای شاهان ساسانی همانند سایر آثار هنری این دوره تاثیر پذیرفته از الگوهای ایران باستان و تمدن های شرق باستان است. همچنین، تاثیرپذیری ساسانیان از الگوهای غربی و همسایگان در قالب ظاهری و به پیروی از سبک روز مشاهده می شود؛ اگرچه در بیشتر موارد ساسانیان این الگوها را با استانداردهای خود تطبیق داده اند. در رفع ابهامات موجود در خصوص شناسایی پادشاهان نقش شده بر مهرها نیز بایستی از سایر آثار هنری این دوره بهره گرفت.

مهر و نگین, پادشاهان ساسانی, تعیین هویت, نقش مایه مهرها, هنر ایران باستان