جعفر آقایانی چاوشی - استادیار گروه فلسفه علم، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

محمدبن زکریای رازی، شیمیدان و پزشک بلندآوازه ایرانی، ازجمله دانشمندانی است که به کشف الکل از راه تقطیر دست یافت. این کشف با ترجمه لاتینی یکی از آثار شیمیایی او در قرون وسطا صورت گرفته است؛ اما برخی مورخان علم اروپایی معاصر آن را انکار می کنند و حتی به کیمیاگران غربی نسبت می دهند. اهمیت دیگر اثر رازی در کشف الکل، به کارگیری روش تجربی در تحصیل این ماده است. روشی که باز هم برخی مورخان علم اروپایی تلاش می کنند دانشمندان اروپایی را مبتکر آن بدانند. مقاله حاضر پس از یک بررسی تاریخی در کشف الکل، سهم رازی را در این کشف تحلیل علمی می کند. در ادامه، با شبیه سازی دستورات او در ساخت الکل در آزمایشگاه، نشان می دهد امکان تحصیل چنین کشفی با ابزار آزمایشگاهی آن زمان وجود داشته است. این مقاله همچنین نشان می دهد علاوه بر رازی، جابربن حیان در اثری کیمیایی و یعقوب بن اسحاق الکندی در کتاب العطر و التصعیدات خود ، الکل را از تقطیر شراب به دست آورده اند. چون روش آنها در تهیه این ماده با روش رازی متفاوت بوده است، این امکان وجود دارد که هر سه آنها را کاشف یا تهیه کنندگان الکل برای نخستین بار نامید. با این حال، روش رازی از یک نظر بر کار الکندی و جابر برتری دارد و آن تاثیری است که در قرون وسطا بر کیمیاگران غربی گذاشته است؛ از این رو در تمام جهان، رازی مکتشف الکل شناخته می شود.

جابربن حیان , محمدبن زکریای رازی, یعقوب بن اسحاق الکندی , داوود بن عمر انطاکی, ریمون لول , روش تقطیر , عمل تخمیر, آنزیم الکل اتیلیک , قرع و انبیق , الکحل , الغول, آب حیات, آب آتش زا