جواد هروی - استادیار گروه تاریخ و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی وواحد علوم و تحقیقات تهران ایران

شکوفایی فرهنگ و تمدن در روزگار سامانیان در هنگامه ای از تاریخ رخ داد که دنیای غرب در ورطه ظلمت قرون وسطایی گرفتار و اندیشه های خلاق، در شولای تعصبات کلیسایی قرار داشت. امیران سامانی با بسط آزاداندیشی و اشاعه تسامح و تساهل فکری، بویژه توسل به فرهنگ اسلامی و تمسک به تمدن ایرانی، به تکوین رستاخیزی خردورزانه برآمدند که شاهکارهایی چون شاهنامه و ظهور صدها اندیشمند چون ابن سینا ، بیرونی، فردوسی و رازی، دستاورد آن شد.      اما پژوهشهای پیرامون روزگار سامانیان آنقدر اندک است که باید از انتشار آثاری چون کتاب ذنون ثامری استقبال کرد؛ ولیکن از توصیف و نقادی آن نیز نباید غفلت کرد.       در نقد و ارزیابی شکلی این کتاب می توان گفت تلاش فراوانی از سوی مولف و مترجمین صورت پذیرفته است و از صفحه آرایی، ترجمه روان، فصل بندی شکیل، ناشر معتبر و... برخوردار است. لیکن در نقد محتوایی کتاب نقاط ضعف چندی همچون ملی گرایی مولف، تحلیل های سطحی، فقدان استفاده از منابع اصلی، و عدم وصول به اهداف موضوع پژوهش قابل ملاحظه است. رویکرد پژوهش در این مقاله تحلیلی – انتقادی و مبتنی بر تطبیق با منابع مرتبط زمانی و مکانی معتبر دوره مزبور، و بیان پاره ای پیشنهادات می باشد.

سامانیان, رستاخیز فرهنگی, توسعه علم, خراسان و ماوراءالنهر