محمد تقی سبحانی - استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
محمد جعفر رضایی - دانشجوی دکتری شیعه شناسی

این درس گفتار تاریخ کلام شیعه را با نگاهی میراث شناسانه بررسی می کند. میراث کلامی را می توان از سه منظر قالب، سبک و محتوا بررسی کرد. این بررسی علاوه بر اینکه ابعاد مختلف هر اثر کلامی را روشن می کند، می تواند به ما در تعیین زمان نگارش آثاری که هویت مولفانشان معلوم نیست و نیز در تشخیص هویت مولفان این آثار کمک کند. وقتی از این سه منظر، نگاهی از فراز به تاریخ کلام شیعه می افکنیم، می توانیم آن را به چهار دوره کلی تاسیس، رقابت با فلسفه، فلسفی شدن و دوره معاصر تقسیم کنیم. دوره تاسیس، خود دارای سه دوره فرعی پیدایش، نظریه پردازی و جامع نگری است. می توان با نگاهی گونه شناسانه، میراث کلامی هر مرحله را در دسته های مختلفی طبقه بندی کرد. درس گفتار حاضر، در ادامه با بیان اینکه بخش عظیمی از میراث کلامی مربوط به دوره نظریه پردازی، مفقود شده به عوامل مثبت و منفی این فقدان اشاره، و امکان بازسازی میراث این مرحله را بررسی می کند.

کلام شیعه, ادوار کلام, میراث کلامی, فهرست نگاری, احیای میراث