علی اکبر تشکری بافقی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه یزد

هجوم مغول به ایران که با گسترش ناامنی، تخریب بسیاری از زیر ساخت های تمدنی و خلا مذهبی فکری ناشی از سقوط خلافت همراه بود، نه تنها تصوف را به مرجع عوام در گریز از فشارهای حاکم ارتقا بخشید که مناطق دور از دسترس را ملجا نخبگان فرهنگی نمود. مبتنی بر چنین رویکردی، یزد به واسطه درایت اتابکان در حفظ آرامش و امنیت نسبی و نیز مرکزیت آل مظفر، به یکی از کانون های جذب متصوفه نام­بردار گردید. چنانکه برگرفته از ویژگی های مشایخ در: ساده زیستی، هدایت عمومی به تسلیم و توکل، همگونی با شریعت و عدم مزاحمت برای دولت مردان، تصوف از دو منظر قبله­گاه حاکم و محکوم شد. مشروعیت­بخشی به ساختار قدرت و تسکین آلام اجتماعی. بدین ترتیب در حالی که ارادت حکام و بزرگان محلی به تصوف، در ساخت و توسعه مالی خانقاه نمود یافت، کرامت مشایخ نیز معرف وجاهت و حد فاصل آنها با عوام گردید. از این رو مقاله حاضر می کوشد تا در بستری از: روح حاکم بر زمانه، وجاهت اجتماعی مشایخ و حمایت بزرگان محلی و سلاطین مظفری در احداث خانقاه، به بازشناسی جایگاه تصوف در یزد طی قرن هشتم ق بپردازد.

آل مظفر, اتابکان, یزد, تصوف, خانقاه, مشایخ دادائیه