زهرا نعمتی - دانش آموخته دکتری، بخش گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
رضا مستوفی زاده قلمفرسا - استاد بیماری شناسی گیاهی، بخش گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
علی دادخدایی - دانشیار اصلاح نباتات، بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز
رحیم مهرابی - دانشیار بیوتکنولوژی، گروه بیوتکنولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان
برایان استفنسن - استاد بیماری شناسی گیاهی، بخش گیاه پزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه مینه سوتا، ایالات متحد آمریکا

برای بررسی دامنه­­ی میزبانی جمعیت­های مختلف زنگ برگی گندم، Puccinia recondita sensu lato ، پنجاه جدایه­ی قارچ عامل بیماری از میزبان­های مختلف خانواده­ی گندمیان (Poaceae) از استان­های مختلف ایران شامل: از استان­های اردبیل، آذربایجان غربی، ایلام، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، کردستان، کرمان، گلستان و مازندران از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۶ جمع­آوری شد. بیماری­زایی جدایه­ها بر روی هفت میزبان، گندم نان ( Triticum aestivum L.، رقم بولانی)، گندم دوروم (Triticum durum Desf.، رقم­های کرخه و یاواروس)، جو ( Hordeum vulgare L.، رقم افضل)، چاودار (Secale montanum Guss.) ، یولاف ( Avena sativa L.) و تریتیکاله (Triticosecale Wittm. Ex A. Camus) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تمام جدایه­ها روی گندم نان (رقم بولانی) و تریتیکاله از شدت بیماری­زایی بالایی برخوردار بودند. جدایه­های گندم نان دارای واکنش ناپرآزاری در مقابل سایر میزبان­ها به جز تریتیکاله بودند که به صورت واکنش فوق­حساسیت و یا بروز تک جوش­های کوچک و پراکنده مشاهده شد. جدایه­های تریتیکاله فقط روی تریتیکاله و گندم نان بیماری­زایی داشتند. جدایه­های گندم دوروم نسبت به گندم نان، تریتیکاله و ارقام مختلف دوروم، پرآزار و نسبت به جو و چاودار ناپرآزار بودند. جدایه­های زنگ برگی یولاف نسبت به جو، چاودار و ارقام مختلف گندم دوروم واکنش ناپرآزاری را نشان دادند. جدایه­های زنگ برگی جو نیز روی میزبان­های گندم نان، تریتیکاله و جو پرآزار و در مقابل روی میزبان­های گندم دوروم و چاودار ناپرآزار بودند. جدایه­های جو وحشی نیز در مقابل گندم نان، گندم دوروم و تریتیکاله، پرآزار و در برابر سایر میزبان­ها ناپرآزار بودند. یولاف به استثنای جدایه­های خود، میزبان هیچ­کدام از جدایه­های دیگر زنگ قهوه­ای نبود. یافته­ها نشانگر این است که جمعیت­های زنگ برگی در نبود میزبان گندم، می­توانند روی سایر اعضای خانواده­ی گندمیان بقا پیدا کنند.

گندمیان, زنگ برگی, دامنه ی میزبانی, بیماری زایی