رسول نریمانی - دانشجوی دکتری گروه علوم باغبانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
محمد مقدم - دانشیار گروه علوم باغبانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
عبدالله قاسمی پیربلوطی - گروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد، شهرکرد، ایران.
دانیال شکوهی - کارشناس ارشد گروه بیوتکنولوژی و به نژادی گیاهان زراعی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

جنس نپتا (Nepeta L.) متعلق تیره نعناعیان (Lamiaceae)، حاوی گونه های مختلف یک ساله و چندساله می باشد که در نقاط مختلف آسیا، اروپا و شمال آفریقا یافت می شوند. این تحقیق به منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی، محتوای فنل و خاصیت آنتی اکسیدانی ۶ جمعیت متعلق به دو گونه Nepeta nuda و Nepeta crassifolia در تابستان ۱۳۹۴ در دو استان اردبیل و آذربایجان شرقی انجام شد. نمونه برداری در زمان گلدهی صورت گرفت. صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، طول و عرض برگ، تعداد گره، طول گل آذین، طول میانگره و طول شاخه فرعی بود. عصاره متانولی به روش خیساندن، میزان فنل با روش فولین - سیکالتو و میزان فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها با استفاده از ظرفیت مهار رادیکال­های DPPH انجام پذیرفت. آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی با ۳  تکرار و مقایسه میانگین داده­ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال ۵ درصد انجام شد. نتایج نشان داد در گونه Nepeta crassifoliaجمعیت ۱ (رضی) به لحاظ صفات مورفولوژیکی بر دیگر جمعیت­های این گونه برتری داشت. بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی با (۹۶/۷۴ درصد) و فنل کل (۸۸/۹ میلی گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن تر) در بین جمعیت­های این گونه به ترتیب مربوط به گل و برگ جمعیت ۳ (گردنه حیران) بود. همچنین در مورد گونه Nepeta nuda بیشترین ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، تعداد گره مربوط به جمعیت ۶ (مشکین شهر) و بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان فنل کل در برگ و گل این گونه به ترتیب در جمعیت­های ۵ (هریس) و ۴ (مشکین- هریس) مشاهده گردید. به طورکلی در بین دو گونه بیشترین فنل کل و فعالیت آنتی­اکسیدانی در جمعیت ۳ (گردنه حیران) متعلق به گونه Nepeta crassifolia بود. به نظر می­رسد ارتفاع از سطح دریا تاثیر به سزایی در افزایش محتوای فنلی و فعالیت آنتی اکسیدانی جمعیت­ها داشت. جمعیت­های ۱ و ۶ از هر دو گونه گیاهی از نظر صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی، مطلوب بوده به طوری که دربرنامه­های اصلاحی و اهلی کردن، این جمعیت ها می­توانند مورد توجه قرارگیرند.

آنتی اکسیدان, پونه سای, جمعیت های مختلف, فنل کل, صفات مورفولوژیکی