مهردخت نجف پور نوایی - استادیار پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مهدی میرزا - ۲استاد پژوهشی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

دو گونه Nepeta cephalotesBoiss ,Nepeta gloeocephala Rech.f. از گونه های انحصاری کشور هستند که در منطقه ایران و تورانی کشور پراکنش دارند. هدف از این تحقیق شناسایی و مقایسه ترکیب های شیمیایی موجود در اسانس این دو گونه در حالت تر و خشک بود. بدین منظور سرشاخه های گلدار گونه های N.gloeocephalaو N.cephalotes به ترتیب از رویشگاه های طبیعی منطقه کاشان قمصر (قهرود- ۱۷۰۰ متری) و جاده دماوند (۱۵۰۰ متری) در خرداد و تیرماه سال ۱۳۹۴ جمع آوری گردید.اسانس نمونه های تر و خشک به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) اسانس گیری و بازده اسانس محاسبه گردید. ترکیب های تشکیل دهنده نمونه ها با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به  طیف سنج جرمی (GC-MS) و محاسبه شاخص بازداری و مقایسه با ترکیب های موجود در کتابخانه های مختلف شناسایی شدند. نتایج بیانگر آن بود که بازده اسانس هردو گونه در حالت خشک از حالت تر بیشتر بود. در گونه Nepeta gloeocephala  تعداد ۲۹ ترکیب شناسایی شد که از ماده موثره ۱و ۸-سینئول در شرایط تر و خشک به ترتیب با ۹/۲۸ درصد و ۵/۳۶ درصد از بالاترین مقدار برخوردار بود. در گونه Nepeta cephaloutes تعداد ۱۷ ترکیب شناسایی شد که نپتا لاکتون-ایزومر(۴a α,۷ α,۷a α-) به ترتیب با ۴۳ و ۶۴ درصد در نمونه های تر و خشک بیشترین مقدار را داشت.

اسانس، Nepeta cephalotes Boiss, Nepeta gloeocephala Rech.f. ، ۱و ۸- سینئول، تر و خشک، نپتا لاکتون