اعظم قوی اندام بوانلو - کارشناس آزمایشگاه-دانشگاه گلستان
معصومه مازندرانی - دانشیار گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان

این تحقیق به منظور بررسی مورفولوژی، مهمترین نیازهای اکولوژی، فنولوژی و  فیتوشیمیایی گیاه دارویی کاکوتی کوهی (Ziziphora clinopodioides Lam.)، تهیه لیست فلورستیک و اتنوفارماکولوژی گونه­های دارویی در یکی ازرویشگاه­های طبیعی در استان خراسان شمالی(بوانلو با ارتفاع ۱۷۲۸ متر) به صورت طرح کاملا تصادفی انجام شد. ضمن عملیات صحرایی مهمترین شاخص های اکولوژیکی، فنولوژیکی و اطلاعات سنتی در مورد مصارف دارویی گیاه کاکوتی و سایر گونه­های همراه دارویی در طب سنتی منطقه اخذ و ثبت گردید. سرشاخه های گل دار گیاه در تیر ماه ۱۳۹۲ جمع­آوری و خشک شد و عصاره هیدروالکلی آن به روش حیساندن بدست آمد. مقدار فنل کل با روش فولین- سیکالتو و فلاونوئید کل با روش رنگ سنجی کلرید آلومینیوم در ۳ تکرار اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد رشد رویشی گیاه کاکوتی کوهی از فروردین ماه آغاز و در اواخر خرداد تا اوایل مهرماه نیز در مرحله گلدهی به سر می­برد و در نیمه دوم مهر ماه به بذر می­نشیند. تعداد ۳۰ گونه گیاهی دارویی متعلق به ۲۹ جنس و۱۷ تیره شناسایی گردید که به ترتیب تیره آفتابگردان با ۶ گونه (۲۰ درصد) و نعناع با ۴ گونه (۱۳درصد) از بیشترین غنای گونه­ای برخوردار بودند. فرم­های زیستی تروفیت­ (۴۳ درصد) و ژئوفیت­ (۲۷ درصد) بیشترین شکل­های رویشی و عرصه­های مدیترانه­ای (۴۰ درصد) و ایرانو- تورانی (۳۶ درصد) بیشترین پراکنش جغرافیایی را داشتند. همچنین مشخص شد گیاهان دارویی این رویشگاه به همراه گیاه کاکوتی در طب سنتی منطقه به عنوان ضدعفونی کننده، تب­بر، محرک معده و در درمان سرماخوردگی و ناراحتی­های دستگاه گوارش استفاده می­شوند. مقدار فلاونوئید کل گیاه کاکوتی ۱۹/۰ ±۲۱.۲ میلی­گرم در گرم معادل کوئرستین و فنل­های کل ۰۶/۰ ± ۹۱ میلی­گرم بر گرم معادل اسید گالیک بدست آمد.

اتنوفارماکولوژی, استان خراسان شمالی, فنل و فلاونوئید کل, کاکوتی کوهی