خدایار همتی - دانشیار -گروه باغبانی -دانشکده کشاورزی -دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
ادریس شعبانی - کارشناس ارشد علوم باغبانی -دانشکده کشاورزی -دانشگاه تبریز
زین العابدین بشیری صدر - دانشیار -سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران
وحید اکبر پور - گروه باغبانی -دانشکده کشاورزی -دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری

نارنجین و هسپریدین از مواد ثانویه فلاونوئیدی موجود در میوه مرکبات هستند که در صنایع دارویی اهمیت فراوانی دارند. به منظور بررسی این ترکیبات در چهار گونه مرکبات پژوهشی در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش از میوه های چهار گونه مرکبات شامل، نارنگی محلی،پرتقال محلی، نارنج و لیمو ترش مازندران در چهار جهت جغرافیایی تاج درختان (شمال، جنوب، مشرق و مغرب) در مراحل اولیه رشد میوه به منظور اندازه گیری کمی و کیفی فلاونوئید های نارنجین و هسپریدین استفاده شد. متغیر های اندازه گیری شده شامل وزن میوه، قطر میوه، ضخامت پوست میوه، ماده خشک میوه، میزان عصاره کل و مقدار نارنجین و هسپریدین موجود در عصاره کل  بود. نتایج نشان داد که وزن، قطر و ضخامت پوست میوه، مقادیر ماده خشک میوه، میزان عصاره کل میوه و همچنین مقدار نارنجین و هسپریدین موجود در عصاره کل، در ارقام و جهات جقرافیایی متفاوت اختلاف معنی دار داشته است، به طوری که بیشترین درصد ماده خشک (۹/۵۸) در جهت جنوبی و بیشترین عصاره کل (۸/۲گرم در صد گرم ماده خشک) در جهت غرب در میوه ها تولید شده است. بیشترین میزان نارنجین (۸/۸ درصد) در گونه لیموترش درجهت شمالی تولید گردید. همچنین بیشترین میزان هسپریدین (۲/۵ درصد) در پرتقال محلی تولید شد و اختلافی از نظر تولید هسپریدین در جهات مختلف وجود نداشت. در میوه گونه های پرتقال محلی و نارنگی محلی نارنجین و در نارنج و لیمو ترش هسپریدین تولید نگردید. بنابراین به منظور استخراج نارنجین گونه لیموترش در جهت شمال قابل توصیه است.  

جهات جغرافیایی, گونه های مرکبات, نارنجین و هسپریدین