سیدمرتضی ابطحی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی استان اصفهان، اصفهان
کریم باقرزاده - مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، اصفهان

گیاه مریم نخودی (Teucrium polium L.) یکی از گونه های دارویی و معطر کشور است که مواد موثره آن علاوه بر کنترل بیماری های قارچی و میکروبی، در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. هدف از این مطالعه بررسی اثر عوامل مختلف اکولوژیکی بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس گیاه مریم نخودی در ۱۰ رویشگاه مختلف استان اصفهان می باشد. بدین منظور، پس از جمع آوری نمونه سرشاخه های گل دار گیاه از رویشگاه های مختلف، نسبت به اسانس گیری از آنها با روش تقطیر با آب و شناسایی و آنالیز اجزا اسانس با استفاده از دستگاه GC/MS انجام گرفت. نتایج عملیات میدانی نشان داد که رویشگاه های طبیعی گیاه در محدوده ارتفاعی ۱۰۹۵ تا ۲۴۵۵ متر، شیب ۶۰-۲ درصد، اقلیم استپی، نیمه استپی تا نیمه بیابانی با بارش سالانه ۱۰۰ تا ۶۰۰ میلی متر و در خاک های سبک تا سنگین و pH نسبتا قلیایی و کم شور می باشد. اسانس گیاه در منطقه قهرود با بازده (۳/۱ درصد) از بالاترین مقدار برخوردار بود. ترکیب بتا-کاریوفیلن در مناطق سمیرم (۲۷/۴۷ درصد)، دران (۳۳/۲۰ درصد)، رامشه (۴۸/۱۸ درصد)، قهرود (۱۵/۱۸ درصد)، قمشلو (۱۹/۱۳ درصد) و چادگان (۳/۹ درصد) متغیر بود سپس ترکیب آلفا-پینن در مناطق هفتومان (۴۶/۲۰ درصد) و عروسان (۴۸/۱۱ درصد) و ماده موثره: ترانس- پینوکارول در نواحی نطنز (۵۵/۱۴ درصد) و انارک (۳۰/۱۳درصد) از بیشترین مقدار برخوردار می باشند. نتایج نشان داد که جمعیت مریم نخودی در منطقه قهرود، به لحاظ تولید اسانس و کیفیت مواد موثره، جهت کشت و تکثیر در مزارع با شرایط اقلیمی و خاکشناسی مشابه قابل توصیه می باشد.

اسانس, اصفهان, رویشگاه های مختلف, مریم نخودی