صدیقه فابریکی اورنگ - ۱استادیار، گروه تولید و اصلاح نباتات، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
ثریا مهرآباد پور بناب - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

گزارش های زیادی مبنی بر افزایش متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی تحت تاثیر تنش های محیطی وجود دارد. به همین منظور، جهت بررسی اثر تنش های خشکی متوسط و شدید (۷۰ و ۴۰ درصد ظرفیت زراعی) و شوری (۵۰ میلی مولار نمک NaCl) بر برخی از پارامترهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی مرزه تابستانه شامل وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، ارتفاع بوته، طول ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی، تعداد برگ و شاخه فرعی، میزان کلروفیل کل، a و b، آنتوسیانین، فلاونوئید و آلکالوئیدکل در برگ و ریشه، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی (CRD) با چهار تکرار و چهار تیمار در دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) در سال ۱۳۹۵ اجرا شد. ترکیبات بیوشیمیایی با استفاده از روش اسپکتروفتومتری سنجش شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی و شوری، نوع بافت گیاهی و اثر متقابل آنها اختلاف آماری معنی داری (۰۱/۰P≤) از نظر تمام ترکیبات بیوشیمیایی بجز فلاونوئید داشتند. نتایج نشان داد که تنش شوری تاثیر منفی بر صفات مورفولوژیکی مرزه نداشته و در تنش شوری نسبت به عدم تنش، ارتفاع بوته (از ۴/۱۸ به ۸/۱۹ سانتی متر)، تعداد برگ (از ۳۳ به ۳۶) و وزن تر ریشه (از ۰۵/۰ به ۰۸/۰ گرم) افزایش معنی داری داشت و وزن تر اندام هوائی (به ترتیب با ۵/۰ و ۵۲/۰ گرم)، وزن خشک اندام هوائی (با ۰۸/۰ و ۰۷/۰ گرم)، وزن خشک ساقه (با ۰۳/۰ و ۰۳/۰ گرم)، وزن خشک ریشه (با ۰۲/۰ و ۰۱۶/۰ گرم) و وزن خشک برگ (با ۰۴/۰ و ۰۴/۰ گرم) بدون اختلاف معنی دار در یک کلاس آماری قرار گرفتند. اما تمام صفات در تنش خشکی نسبت به عدم تنش کاهش معنی داری یافتند و مشخص گردید که مرزه تابستانه نسبت به شوری مقاوم و در برابر خشکی حساس است. میزان آلکالوئید کل تحت تنش خشکی شدید (OD.g-۱.DW ۱۷۳/۰) و تنش شوری (OD.g-۱.DW ۱۶/۰) نسبت به عدم تنش (OD.g-۱.DW ۱۲/۰) به ترتیب ۴۴ و ۳۳ درصد افزایش نشان داد. میزان کارتنوئید با افزایش شدت تنش خشکی کاهش یافت، در حالیکه تحت تنش شوری (۱۳۳/۰ میلی گرم درگرم بافت تر) نسبت به عدم تنش(۱۲/۰ میلی گرم در گرم بافت تر) افزایش داشت. محتوای فلاونوئید تحت تاثیر تیمارهای تنش قرار نگرفت در حالیکه میزان آنتوسیانین طی تنش های خشکی و شوری (به ترتیب با مقادیر ۶۷/۰ وOD.g-۱.FW ۶۲/۰) کاهش معنی داری نسبت به شرایط عدم تنش (OD.g-۱.FW۲۳/۱) نشان داد.

آنتوسیانین, فلاونوئید, شوری, خشکی, مرزه تابستانه