مهدی نکوئی - استادیار، گروه شیمی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود،

در چند سال اخیر روند استفاده از روش میکرواستخراج فاز جامد فضای فوقانی به طور قابل توجهی در منابع علمی افزایش یافته است.این امر قویا به واسطه مزایای اصلی آن نظیر کاهش زمان استخراج، مقدار بسیار کم نمونه و عدم نیاز به حلال در مقایسه با روش های استخراج قبلی می باشد. در این تحقیق به منظور بررسی اثر روش های مختلف استخراج بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس گیاه دارویی مینای نیشابوری Sclerorhachis platyrachis Boiss. ، سرشاخه های هوایی و گلدار گیاه در تیرماه ۱۳۹۴ از ارتفاع ۱۵۳۰ متری روستای افچنگ سبزوار جمع آوری گردید. اسانس نمونه با استفاده از  روشهای میکرواستخراج فاز جامد فضای فوقانی و تقطیر با آب و سپس کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه نتایج نشان داد که در روش تقطیر با آب اسانس دارای ۲۲ ترکیب بود  که به ترتیب مواد موثره بتا-پینن (۵/۲۰ درصد)، کامفور (۰۵/۱۸ درصد)، آلفا -پینن (۱۶/۱۵ درصد) و بورنیل استات (۱۷/۱۲ درصد) از ترکیبات غالب اسانس بودند، در صورتی که در روش میکرواستخراج فاز جامد اسانس دارای ۲۹ ترکیب که  به ترتیب ترکیبات: بتا- پینن (۳۳/۲۵ درصد)، آلفا- پینن (۴/۱۳ درصد)، لیمونن (۷/۹ درصد) و کامفور (۲۰/۸ درصد) از مهمترین ترکیبات موثره اسانس بودند.یافته های این بررسی نشان می دهد که مونوترپن ها و سزکویی ترپن های هیدروکربنی بیشتر توسط روش میکرواستخراج و مونوترپن ها و سزکویی ترپن های اکسیژن دار توسط روش تقطیر با آب استخراج شده است.  

اسانس, تقطیر با آب, خراسان, میکرواستخراج فاز جامد فضای فوقانی, مینایی نیشابوری