روح انگیز عباس عظیمی - کارشناس ارشد، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران
محمدباقر رضایی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران
جایمند کامکار - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران

گیاه نعنا فلفلی Mentha x piperita L. از مشهور ترین دورگه های تیره نعنا (Lamiaceae) است که در صنایع دارویی و غذایی کاربرد فراوانی دارد. هدف از این تحقیق بررسی کمی و کیفی اسانس و نیز ویژگی های تشریحی اپیدرم برگ این گونه در مراحل مختلف نموی است. در این تحقیق سرشاخه های گیاه از قطعه گیاهان دارویی باغ گیاه شناسی ملی کشور در دو مرحله رویشی (خرداد) و گلدهی (مرداد ماه) جمع آوری گردید و همزمان با مقایسه شواهد آناتومیکی، کمیت و کیفیت اسانس گیاه نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. اسانس نمونه ها با استفاده از روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و برای شناسایی ترکیب های متشکله اسانس از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده گردید. در مجموع تعداد ۳۲ ترکیب در اسانس گیاه در مراحل مختلف نموی شناسایی گردید و میزان اسانس در فاز رویشی از بالاترین مقدار (۳۱/۲ درصد) برخوردار بود. مهم ترین ماده موثره اسانس ها نیز به ترتیب مربوط به کارواکرول ، لینالول و گاما-ترپینن بود که میزان کارواکرول در فاز رویشی از بیشترین میزان (۶۵ درصد) ولی دو ترکیب دیگر در فاز گلدهی  به ترتیب به حداکثر مقدار خود یعنی ۶/۱۲ و ۲/۷ درصد افزایش نشان داد. در بررسی های آناتومی نیز مشخص گردید که با نزدیک شدن گیاه به فصل گلدهی، ضخامت کلانشیم افزایش ولی قطر کرک های غده ای کاهش یافت. بنابراین با توجه به تاثیر شگرف شرایط محیطی و زمان های نموی گیاه بر کمیت و کیفیت مواد موثره اسانس، لازم است با توجه به نوع بهره برداری، زمان برداشت اندام ها در زمان و فصل مناسب انجام پذیرد.

آناتومی, اسانس, کارواکرول, کرک, لینالول, نعنا فلفلی