سحر زمانی - کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
عظیم قاسم نژاد - عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
مهدی علیزاده - عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
مهران اعلمی - عضو هیات علمی گروه صنایع غذایی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

در سال های اخیر با توجه به اهمیت متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی، دست یابی به شرایطی که بتواند بیشترین اثرگذاری را در تولید اقتصادی این ترکیبات داشته باشد دارای اهمیت فراوان است. فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) به عنوان آنزیم کلیدی نقش اساسی در تشکیل ترکیبات فنیل پروپانوئیدی دارد. این تحقیق به منظور بررسی اثر شوری و اسید سالیسیلیک (به عنوان الیسیتور) بر فعالیت آنزیم PAL و ترکیبات فنیل پروپانوئیدی در کالوس گیاه کنگر فرنگی (Cynara scolymus L.)، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی با ۵ غلظت شوری و ۴ غلظت اسید سالیسیلیک در ۴ تکرار در سال ۱۳۹۲در آزمایشگاه کشت بافت گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. در این آزمایش، فعالیت آنزیم PAL با روش ساندرز و مکلر اندازه گیری شد. همچنین میزان فنل و فلاونوئید کل به ترتیب با روش های فولین– سیوکالتیو و آلومینیوم کلراید اندازه گیری شدند. براساس نتایج به دست آمده، شوری، اسید سالیسیلیک و اثر متقابل این دو الیسیتور اثر معنی داری بر فعالیت آنزیم PAL، ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی داشتند و همچنین با افزایش غلظت شوری بر میزان فعالیت آنزیم PAL، ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی افزوده شد به طوری که در غلظت ۲۰۰ میلی مولار شوری بیشترین میزان این ترکیبات به ترتیب به میزان ۹۵۶۴/۷ نانومول بر گرم وزن تر در دقیقه، ۴۲۹۲/۵ و ۷۳۷۵/۲ میلی گرم بر گرم وزن تر مشاهده شد. کالوس های تیمار شده با ۱۰۰ میکرو مولار اسید سالیسیلیک نیز بیشترین میزان ترکیبات مذکور را نسبت به شاهد داشتند. در کالوس های کشت شده در محیط حاوی۲۰۰ میلی مولار شوری و ۳۰۰ میکرو مولار اسید سالیسیلیک و ۲۰۰ میلی مولار شوری و ۱۰۰ میکرو مولار اسیدسالیسیلیک بیشترین میزان فعالیت آنزیم PAL و تجمع ترکیبات فنیل پروپانوئیدی مشاهده شد. با توجه به همبستگی مثبت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) و ترکیبات فنیل پروپانوئیدی و نقش کلیدی این آنزیم در بیوسنتز این ترکیبات و نیز اثر گذاری مثبت الیسیتور های مورد بررسی می توان با بهینه سازی نسبت شوری و اسید سالیسیلیک، تولید ترکیبات فنیل پروپانوئیدی کنگرفرنگی در شرایط درون شیشه ای را بهبود بخشید.

اسیدسالیسیلیک, شوری, فنیل آلانین آمونیالیاز, فنیل پروپانوئید, کنگر فرنگی Cynara scolymus L