معصومه مازندرانی - استادیار گروه زیست شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاداسلامی، گرگان، ایران
محمد قاسمعلی - کارشناسی ارشد گروه زیست شناسی، واحد دامغان، دانشگاه آزاداسلامی، دامغان، ایران
محمد غفوریان - دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، رامسر، ایران

گیاه دارویی Nepeta cataria L. متعلق به تیره نعنا گیاهی علفی چندساله است که در استان های شمالی ایران به عنوان مسکن و ضدعفونی کننده قوی استفاده می شود. این تحقیق با هدف شناسایی نیازهای اکولوژیکی، اتنوبوتانی، فیتوشیمیایی (فنل و فلاونویید کل)، آنتی اکسیدانی عصاره های مختلف گیاه و تهیه طیف فلورستیک گونه ها در استان های گلستان و مازندران طی سال های ۹۳-۹۲ انجام گرفت. سرشاخه های گلدار گیاه از دو رویشگاه (۴۴۰ تا ۲۳۰۰ متر) جمع آوری و عصاره های استونی و متانولی گیاه با استفاده از روش های خیساندن و فراصوت تهیه گردید . اندازه گیری میزان فنل و فلاونویید کل با استفاده از روش های اسپکتروفوتومتری و عملکرد آنتی اکسیدانی با استفاده از روش DPPH و نتایج در سطح ۵ درصد ارزیابی گردید. نتایج نشان داد گیاه در رویشگاه کوهستانی هزارجریب مازندران با اقلیم سرد و خشک، بیشتر در خاک های ماسه ای- لومی که از لحاظ میزان پتاسیم، فسفر و درصد مواد خنثی شونده غنی تر است، رشد می کند که نسبت به استان گلستان، از قد گیاه کاسته و گل ها از شدت رنگ بیشتری برخوردارند و همچنین گونه ها از تنوع بیشتری برخوردار بوده به طوری که بیشتر گیاهان متعلق به عرصه های ایرانو-تورانی (۴۸ درصد) و به ترتیب تیره های Asteraceae (۲۰ درصد) ، Fabaceae (۱۴ درصد) و Lamiaceae (۱۲ درصد) از بیشترین غنای گونه ای و به ترتیب فرم های رویشی ژئوفیت (۴۲ درصد) و تروفیت (۳۵ درصد) از غالبیت بیشتری برخوردار بودند. نتایج اتنوبوتانیکی نشان داد که فقط در استان مازندران از دم کرده گیاه به عنوان مسکن  و ضدعفونی کنند در درمان اسهال ، مسمومیت و استفراغ استفاده می شود. بیشترین مقدار فنل (۰۷/۰±۳۶/۱ میلی گرم معادل گالیک اسید در گرم) و فلاونوئید کل (۰۵/۰±۸۲/۰ میلی گرم معادل کوئرستین) و عملکرد آنتی اکسیدانی (۳۲/۴±۱۶/۸۰ درصد در وزن خشک) به ترتیب متعلق به عصاره استونی مستخرج از روش فراصوت در رویشگاه کوهستانی هزارجریب بود ه و اینکه ارتفاع رویشگاه ، نوع حلال و روش استخراج عصاره به طور مستقل بر پارامترهای اندازه گیری شده در سطح ۱ درصد تاثیرگذار بود. [۱]  

آنتی اکسیدان , اوت اکولوژی , فنل و فلاونوئید کل , طیف فلورستیک , گلستان , مازندران , Nepeta cataria L