محمد علی حسین پور - کارشناس ارشد علوم باغبانی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران
حسین افشاری - دانشیار گروه علوم باغبانی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران

تغییرات عوامل محیطی مثل خشکی، سرما، گرما، شوری و فلزات سنگین از جمله تنش هایی هستند که علاوه بر رشد و نمو در کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهان نیز تاثیر می گذارند. در این تحقیق به جهت بررسی تاثیر سرب و کادمیوم در تنش شوری بر گیاه ریحان،  آزمایشی در سال ۱۳۹۲ به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با ۳ تیمار و ۴ تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود انجام پذیرفت. تیمارهای آزمایش شامل شوری در ۳ سطح (صفر، ۵/۲ و ۵ دسی زیمنس بر متر)، سرب در ۳ سطح (صفر، ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر) و کادمیوم در ۳ سطح (صفر، ۵ و ۱۰ میلی گرم بر کیلوگرم خاک گلدان) بودند. تیمار شوری در مرحله ۶ برگی گیاه و در مرحله شروع فاز زایشی (برای دومین بار) اعمال شد. اعمال تیمار سرب به صورت محلول پاشی در مرحله ۶ برگی انجام پذیرفت. تیمار کادمیوم یک بار و همزمان با کاشت اعمال شد. به این طریق که غلظت های مورد نظر بر حسب میلی گرم بر کیلوگرم خاک گلدان مخلوط شد.برای شناسایی ترکیب های موجود در اسانس و آنالیز مواد موثره برگ و ساقه در مرحله گلدهی از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. در این آزمایش کادمیوم موجب کاهش عملکرد اسانس به میزان ۴۹/۰ لیتر در هکتار نسبت به شاهد شد. درصد متیل کاویکول و ای-سیترال در ریحان با کاربرد کادمیوم به ترتیب ۹۷/۲ و ۳۶/۰ درصد کاهش یافت. آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز در شرایط کاربرد کادمیوم کاهش یافت. سرب موجب کاهش عملکرد اسانس، درصد متیل کاویکول، پراکسیداز، کاتالاز و سوپر اکسید دیسموتاز شد. تیمار شوری توانست از کاهش درصد پراکسیداز، کاتالاز و سوپر اکسید دیسموتاز توسط سرب و کادمیوم جلوگیری کند. استفاده از سرب در شرایط شوری موجب کاهش معنی دار سیس-آلفا-بیسابولن گردید.

ریحان, سرب, شاهرود, سیس-آلفا-بیسابولن, شوری, کادمیم, متیل کاویکول