وحید یزدانی - مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد و معاون پژوهشی پژوهشکده کاوش پی
کامران داوری - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
بیژن قهرمان - استاد گروه علوم و مهندسی آب ، دانشگاه فردوسی مشهد.
محمد کافی - استاد گروه زراعت دانشگاه فردوسی مشهد.

کمبود آب در طبیعت، خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک، همواره با کاهش کیفیت آب همراه است. این تحقیق در مزرعه­ای با بافت شنی لومی در فاصله ۲۵ کیلومتری از مرکز شهر مشهد، در دو سال زراعی ۹۱-۱۳۹۰ و ۹۲-۱۳۹۱ اجرا گردید. طرح آزمایشی موردنظر به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی بود که در آن چهار فاکتور مقدار شوری آب آبیاری (۵/۰، ۵، ۸ و ۱۱ دسی زیمنس بر متر به ترتیب S۱، S۲، S۳ و S۴) به عنوان کرت های اصلی، چهار سطح آبیاری به عنوان فاکتور فرعی (۱۰۰، ۱۲۵، ۷۵ و ۵۰ درصد نیاز آبی به ترتیب I۱، I۲، I۳و I۴) و دو رقم کلزا (هایولا ۴۰۱ و آرجی اس ۰۰۳) به عنوان فاکتور فرعی بود که در سه تکرار اجرا گردید. تابع خطی لگاریتمی در تمام شوری­ها در تیمار I۴ عملکرد دانه را بیشتر از واقعیت برآورد می­کند. بر اساس نتایج به دست آمده توابع درجه دوم و متعالی به ترتیب برآوردهای بهتری نسبت به دو تابع دیگر دارند. مقادیر ضریب تعیین R۲ نشان می­دهد که در رقم­های هایولا و آرجی اس، تابع درجه دوم با ۹۹/۰= R۲ و ۸/۰= R۲ در رتبه اول قرار می­گیرد. در مقابل کمترین مقدار ضریب تعیین در رقم هایولا و آرجی اس به ترتیب مربوط به توابع خطی لگاریتمی و متعالی بود. توجه به نتایج آماری مشخص شده که مبنای مقایسه توابع قرار گرفته است، تابع درجه دوم (با رتبه نهایی یک) نسبت به سایر توابع برتری نسبی دارد و پس از آن تابع متعالی با رتبه ۲ نتایج قابل قبولی دارد و توابع خطی ساده و خطی لگاریتمی در رتبه­های بعدی قرار می­گیرند. بررسی میانگین ریشه دوم خطا نشان می­دهد که تابع متعالی مجموعا به میزان ۵/۱۲ (رقم هایولا) و ۱۷/۸ (رقم آرجی اس) درصد عملکرد را کمتر (با توجه به CRM مثبت) از مقادیر واقعی برآورد نموده در صورتی که تابع درجه دوم مجموعا به میزان ۷/۱۱ و ۴/۶ درصد عملکرد را کمتر (با توجه به CRM مثبت) از مقادیر واقعی برآورد کرده است. بنابراین با توجه به مقایسه­های انجام شده شاخص­های مذکور برای توابع مختلف و نیز رتبه نهایی یک که به تابع درجه دوم تعلق گرفته است، این تابع به عنوان تابع بهینه تولید در شرایط توام شوری و کم آبیاری برای رقم­های هایولا و آرجی اس در منطقه مشهد معرفی می­گردد.

تنش آبی, تنش شوری, توابع تولید, کلزا, مشهد