محمد موسوی بایگی - دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب
بتول اشرف - ، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب

استان کرمان به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی چون تلاقی شرایط کویری و کوهستانی از تنوع آب و هوایی ویژه ای برخوردار بوده و دارای شرایط مناسبی برای کشت انواع گیاهان زراعی و باغی می­باشد. با توجه به محدود بودن آستانه تحمل گیاهان نسبت به پارامترهای هواشناسی، هرگونه ناهنجاری در این پارامترها از جمله وقوع تنش چرخه های یخ و ذوب منجر به ایجاد خسارت به تولیدات کشاورزی خواهد شد. در این پژوهش، برای مکان یابی وقوع چرخه­های یخ و ذوب در استان کرمان، داده­های دمای کمینه و بیشینه روزانه هشت ایستگاه هواشناسی سینوپتیک در طی ۲۰ سال آماری (۱۳۸۷- ۱۳۶۸) مورد استفاده قرار گرفت. همچنین چهار گستره دمایی مشخص شامل دماهای کمینه کوچک­تر و مساوی ۲-  و دماهای بیشینه بزرگ­تر و مساوی ۲ (A)، دماهای کمینه کوچک­تر و مساوی ۳-  و دماهای بیشینه بزرگ­تر و مساوی ۳ (B)، دماهای کمینه کوچک­تر و مساوی ۴-  و دماهای بیشینه بزرگ­تر و مساوی ۴ (C) و دماهای کمینه کوچک­تر و مساوی ۵-  و دماهای بیشینه بزرگ­تر و مساوی ۵ (D) که امکان رخداد این پدیده در آن­ها بیشتر است، در نظر گرفته شد. پس از پردازش داده­ها توسط یک برنامه کامپیوتری در محیط FORTRAN، میانگین ماهانه، فصلی و سالانه و نیز فراوانی نسبی ماهانه و فصلی تعداد روزهای وقوع این پدیده در هر یک از ایستگاه­های موجود محاسبه شده و با مقایسه این مقادیر با دما های بحرانی گیاهان زراعی و باغی، مناطق مخاطره آمیز استان، شناسایی شد.. بررسی نمودارهای سالانه نشان داد که به طور کلی ایستگاه انار بیشترین تعداد روزهای چرخه یخ و ذوب در طی سال را دارا است. بررسی فراوانی نسبی فصلی چرخه­های یخ و ذوب نشان داد که وفور این پدیده در زمستان بیش­ از سایر فصول است و دو شهرستان بافت و بم بیشترین میزان چرخه یخ و ذوب در این فصل را نشان می دهند. اما علی رغم این موضوع به دلیل پدیده خوسرمایی، غلات سرمادوست و درختان میوه در این فصل نسبت به پاییز و بهار، کم­تر متحمل خسارت می­شوند. بررسی نتایج ماهانه نیز نشان داد که کاشت زود هنگام (در فروردین ماه) درختان میوه و گیاهان زراعی چون گندم، جو، ارزن و پنبه در شهرستان های شهر بابک، کرمان، کهنوج و سیرجان مخاطره آمیز می­باشد، در حالی که در شهرهای بافت و بم و جیرفت احتمالا خسارتی به این گیاهان وارد نخواهد شد. همچنین با توجه به وفور این پدیده در مناطقی چون شهر بابک، سیرجان و کرمان، بهتر است کشت پاییزه (در آبان و آذر) این گیاهان زراعی با استفاده از ارقام مقاوم صورت گیرد.

استان کرمان, چرخه های یخ و ذوب, خوسرمایی, دمای بحرانی, دمای بیشینه, دمای کمینه