بتول واعظ - استادیار دانشگاه علامه طباطبائی

بلاغت سنتی، زیبایی شناسی آثار ادبی را تنها در سه حوزه ی علم بدیع، بیان و معانی بررسی می کند. این دیدگاه سنتی، ارزش زیبایی شناختی هر سروده یا نوشته ادبی را تنها آراسته بودن آن به آرایه ها و هنرهایی می داند که در سه قلمرو بدیع، بیان و معانی از آن ها سخن می رود. اما بلاغت جدید، معیار زیبایی اثر ادبی را علاوه بر این سه علم، در شاخص ها و مولفه های دیگری جست وجو می کند که موجب تمامیت و کلیت اثر و شالوده سازی آن می شوند. برخی از این معیارها و ابزارهای جدید که در بلاغت یک متن ادبی، می بایست مورد بررسی قرار گیرند، عبارتند از: پیکره ی زبانی، درون مایه سازی، عوامل تمامیت هنری یک اثر، ساخت اطلاعاتی، تناسب اجزاء با بافت، لحن حاکم بر درون مایه، فضاسازی، تناسب صور خیال با درون مایه و شکل اثر، زمینه چینی و..... نکته ی دیگر این است که هر نوع ادبی اعم از شعر، نثر، حماسه، ادبیات غنایی، تعلیمی، نمایشی، داستان، رمان، قصیده، غزل، رباعی و.... بلاغت و معیارهای زیبایی شناسیک ویژه ی خود را دارد؛ وجوه زیبایی شناسی هر نوع ادبی، باید با معیار بلاغی خاص آن سنجیده شود. برای اثبات این فرضیه، بلاغت نوع رباعی را براساس معیارهای جدید بلاغت، بررسیده و نشان داده ایم که کیفیت معیارها و شاخص هایی که موجب زیبایی نوع رباعی و التذاذ هنری از آن می شود، با انواع دیگر متفاوت است.

بلاغت, انواع ادبی, نقد زیبایی شناختی, معیارهای بلاغت, بلاغت رباعی