سیدعلی زجاجی - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران

خط نستعلیق، در دوره صفویه به لطف اساتید مطرح آن دوره، نظیر میرعماد حسنی رشد و نمو یافت و این خوشنویس توانست تحولاتی در شیوه نوشتار این خط پدیدآورد که از جمله آن می توان به گشاد تر نوشتن دوایر، واضح تر نوشتن دندانه های حروف و در اصطلاح، نوعی تیز نویسی اشاره کرد. در آغاز دوره قاجار با ورود صنعت چاپ به ایران، میرزا رضا کلهر، سبکی را در نستعلیق بنیان نهاد که می توانست در صنعت چاپ به کار برده شود. از ویژگی های این سبک می توان به کوچک تر نوشتن دوایر، ضخیم تر نوشتن حروف و پرهیز از تیز نویسی اشاره کرد. این پژوهش از نظر روش، توصیفی-تحلیلی و تطبیقی بوده و اطلاعات و داده ها بر پایه مطالعات کتابخانه ای جمع آوری شد. اهداف اصلی این پژوهش، شناخت تغییرات به وجود آمده در ساختار و شیوه نوشتار خط نستعلیق در مکاتب میر عماد، میرزا رضا کلهر، غلامحسین امیرخانی و همچنین شناخت تفاوت ها و شباهت های بصری موجود در خط نستعلیق مکاتب میرعماد، کلهر و امیرخانی بود. و پرسش های اصلی پژوهش این بود که با توجه به این مکاتب چه تغییراتی در ساختار و شیوه نوشتار خط نستعلیق به وجود آمده است؟ و چه تفاوت ها و شباهت هایی در خط نستعلیق مکاتب میرعماد، کلهر و امیرخانی وجود دارد؟ نتیجه حاصل از این پژوهش عبارت از این بود که در دوره معاصر غلامحسین امیرخانی با بهره گیری از مکاتب میرعماد و کلهر، سبک جدیدی در نستعلیق پدید آورد که هم ویژگی های ضخیم نویسی مکتب کلهر را داراست و هم از ظریف و نازک نویسی های مکتب میرعماد بهره برده-است. اهمیت یافتن قواعد زیبایی شناسی و اولویت آن برخوانا بودن خط، رواج شیوه قطعه نویسی، تنوع در ترکیب بندی، تحول در ساختار سطر و چلیپا نویسی، توجه بیشتر به مبحث تعادل در حسن تشکیل کلمات در خط نستعلیق از مهم ترین ویژگی های شیوه غلامحسین امیرخانی می باشد.

خوشنویسی، نستعلیق، میرعماد حسنی، میرزا رضا کلهر، غلامحسین امیرخانی.