حسین عساکره - استاد آب وهواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
حسن شادمان - دانشجوی دکتری آب وهواشناسی دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

بارش یکی از برجسته ­ترین عناصر و پدیده­ های آب­ و­هوایی است. شناخت بارش و به ویژه شناسایی دگرگونی­ های آن یکی از نخستین گام ­ها در برنامه ­ریزی­ های محیطی مبتنی بر دانسته های آب­ وهوایی است. یکی از ویژگی­ های رفتاری بارش دگرگونی­ های درازمدت آن در راستای زمان (روند) است. به نظر می­رسد که روند سری­های زمانی بارش بیش از آنکه از الگویی خطی پیروی کند، رفتاری غیرخطی داشته باشد. ازاین ­رو در این پژوهش کوشش شده است تا توزیع مکانی روند فراوانی بارش سالانه در شمال باختری ایران در دوره آماری ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۳ میلادی، با استفاده از الگوهای خطی و چندجمله­ای بررسی شود. در این راستا از داده ­های ۲۱۹ ایستگاه همدید، آب­و­هواشناسی و باران سنجی استفاده شده است. یافته­ها نشان داد که الگوهای خطی در آشکارسازی روند بارش سالانه در شمال باختری ایران با کاستی­های فراوانی همراه هستند؛ به­گونه­ای که بر پایه یک الگوی خطی فراوانی بارش تنها در ۸۲/۲۱ درصد از شمال باختری ایران روند معنی­داری داشته ­اند. حال آنکه با افزودن الگوهای درجه ۲ و درجه ۳  روند فراوانی بارش در ۱/۸۳ درصد از منطقه معنی ­دار می­ شود. چنانچه الگوی دارای بالاترین درجه را پایه گزینش الگوی برتر در هر یاخته بدانیم؛ آنگاه روند فراوانی بارش سالانه در ۴/۶ درصد از شمال باختری ایران دارای الگوی خطی، در ۷/۱۰ درصد دارای الگوی درجه ۲ و در ۶۶ درصد از منطقه دارای الگوی درجه ۳ است. ازاین ­رو تنها در ۹/۱۶ درصد از منطقه هیچ روند معنی­ داری رخ نداده است. همچنین دریاچه ارومیه و رشته کوه های مرکزی منطقه نقش آشکاری بر تنوع توزیع مکانی روند بارش داشته ­اند. به­ گونه ­ای که کانون روندهای درجه ۲ و دست­کم بخش زیادی از روندهای خطی پیرامون دریاچه و در باختر کوه­های مرکزی است. ازسوی­دیگر گسترش روندهای درجه ۳ در تمامی موقعیت ­های جغرافیایی به غیر از پیرامون دریاچه این گمانه را ایجاد می­کند که روندهای درجه ۳ بیش­تر زیر اثر اطلاعات و رویدادهای بزرگ مقیاس آب­وهوا شکل گرفته­ اند.

بارش, روند, رگرسیون چندجمله ای, شمال باختری ایران