محمود شاکری - دانشجوی کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
فریبرز نیکدل - استادیار گروه روانشناسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
علی تقوایی نیا - دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

مقدمه: پیشرفت تحصیلی  دانش آموزان و بررسی عوامل تاثیر گذار بر آن، موضوع مهمی است که بخش عمده ای از پژوهش های علوم تربیتی را به خود اختصاص داده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای مسئولیت پذیری در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده و ادراک از محیط کلاس با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان متوسطه اول بود.روش: جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه سوم متوسطه اول شهر دهدشت در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ بود. برای دستیابی به هدف پژوهش نمونه ای به حجم ۲۶۶ نفر به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از جامعه آماری فوق انتخاب و به پرسشنامه های الگوی ارتباطی خانواده فیتز پاتریک و ریچی (۲۰۰۲)، پرسشنامه ادراک از محیط کلاس فراسر و مک روبی (۱۹۹۶) و پرسشنامه سنجش مسئولیت پذیری کردلو (۱۳۸۹) پاسخ دادند و از معدل تحصیلی جهت سنجش پیشرفت تحصیلی استفاده شد. جهت جهت تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل معادلات ساختاری (AMOS)، و  جهت تعیین پایایی ابزارها از آلفای کرونباخ استفاده شده است.نتایج: یافته ها پس از تحلیل نتایج نشان داد که الگوهای ارتباطی خانواده بر پیشرفت تحصیلی فرزندان اثر مستقیم و  معنادار دارد. همچنین الگوهای ارتباطی خانواده بر پیشرفت تحصیلی از طریق مسئولیت پذیری اثر غیر مستقیم دارد. ادراک از محیط کلاس بر پیشرفت دانش آموزان اثر مستقیم و معنی­دار دارد. همچنین ادراک از محیط کلاس بر پیشرفت تحصیلی از طریق مسئولیت پذیری اثر غیر مستقیم دارد. مسئولیت پذیری نیز بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان اثر مستقیم و معنادار دارد. به طور کلی نتایج نشان داد که مسیرهای مستقیم و غیرمستقیم(از طریق مسئولیت پذیری) الگوهای ارتباطی خانواده و ادراک از محیط کلاس بر عملکرد تحصیلی معنی دار بوده است.نتیجه گیری: مسئولیت پذیری در رابطه بین الگوهای ارتباطی خانواده، ادراک از محیط کلاس  و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نقش واسطه ای دارد. 

الگوی روابط خانواده, مسئولیت پذیری, ادراک از محیط کلاس, پیشرفت تحصیلی