علی شهابی نژاد - استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

بیان مسئله: میدان وقت و ساعت از میدان های تاریخی و مهم شهر یزد است. در اوایل قرن هشتم ه. ق. در محدوده مکان این میدان، مجموعه مدرسه رکنیه بوده و به دلیل رصد مشهور وقت و ساعت، این نام بر روی این میدان باقی مانده است. به همین دلیل عمده تحقیقاتی که پیرامون میدان وقت و ساعت صورت گرفته متمرکز بر پیشینه مکانی این میدان در قرن هشتم ه. ق. است و این در حالی است که در وضع کنونی هیچ کدام از عناصر محصورکننده میدان مربوط به قرن هشتم ه. ق. نبوده و متعلق به بازه های زمانی معاصرتر است.هدف پژوهش: پژوهش سعی در شناساندن لایه ها و تحولات معاصر میدان دارد.روش پژوهش: به منظور تحقق این هدف رجوع به منابع مختلف ضرورت داشت.  به همین منظور در بخش گردآوری اطلاعات، با استفاده از روش ترکیبی و رجوع به منابع مختلف شامل تاریخ محلی، پژوهش های تاریخی معاصر، شواهد میدانی، گزارش های باستان شناسی، آرشیو عکس های تاریخی، عکس های هوایی و به ویژه استفاده از منابع شفاهی تلاش شده تا اطلاعات جامعی در ارتباط با تاریخ میدان گردآوری شود. در بخش تحلیل با استفاده از روش توصیفی_ تحلیلی و با اتکا بر تفسیر متون و اسناد تاریخی، تاریخچه و تحولات میدان وقت و ساعت از ابتدا تا دوره معاصر و با تاکید بر بازه زمانی تا انتهای دوره پهلوی مورد بررسی قرار می گیرد.نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که قدیمی ترین عنصر محصورکننده میدان در وضع کنونی، بنای آب انبار وقت و ساعت است. همچنین عمده بناهای محصورکننده میدان مربوط به دوره قاجار هستند. در دوره پهلوی نیز شاهد تحولات مهمی در میدان بودیم که عبارت اند از: ۱) ساخت دو بنا در دوره پهلوی اول در ضلع شمالی و جنوبی، ۲) ساخت یک بنا در دوره پهلوی دوم در ضلع جنوبی، ۳) بازسازی مدرسه افشار ۴) مداخلات خانه مسگرنژاد، ۵) مرمت بقعه سید رکن الدین، ۷) کشف پایاب قنات زارچ و دفن مجدد آن و ۸) تغییر بدنه سازی کلک.

میدان وقت و ساعت یزد, قاجار, پهلوی, تحولات تاریخی