حامد اقدامی
محسن خسروی
ملک صالح مالکی

خلاصه تخلف به معنای هرگونه سرپیچی از قوانین دستور العمل ها و ضوابط شهرسازی و ساختمانی است. یکی از مشکلاتی که در دهه های گذشته نظام مدیریت و برنامه ریزی شهری را در کلانشهرها تحت الشعاع خود قرار داده است، ساخت و ساز غیرمجاز می باشد. تخلف به معنای هرگونه انحراف و تخطی از قوانین ملی و ضوابط و دستورالعمل ها طرح ها است و ساخت و سازهای غیرمجاز نیز نوعی از تخلفات محسوب می شوند که موضوع اصلی این پژوهش می باشد. با توجه به حجم زیاد تخلفات ساختمانی که در شهرهای کشورمان رخ می دهد و آسیب های ناشی از این گونه تخلفات بر کالبد شهرها، ضرورت پرداختن به این مسئله و علل شکل گیری این تخلفات امری ضروری به نظر می رسد. کنترل ساخت و سازهای شهری جهت توسعه متوازن و بهینه شهر و به طور عمده از طریق ضوابط و مقررات ساخت و ساز شهری صورت می گیرد. عدم اجرای بسیاری از ضوابط و احکام مذکور، مدیریت شهری را به اقدامات گوناگون نظیر کنترل مستمر ساخت و سازها، تعیین ضمانت نامه های اجرایی قانونی برای رعایت ضوابط و مقررات و اخذ جریمه واداشته است. اما با وجود اقدامات کنترلی مدیریت شهری و خصوصا شهرداری منطقه سه زاهدان که مرجع قانونی اجرای ضوابط و مقررات ساختمانی و نظارت بر ساخت و سازهای شهری است، سالانه موارد قابل توجهی از تخلفات ساختمانی در شهر زاهدان گزارش می گردد. در نوشتار حاضر که به سبک مروری نگارش شده است، مبحث ساخت و ساز غیرمجاز را مورد آزمون قرار می دهد. نخست به تحلیل و بررسی مبانی نظری آن و نیز در ادامه با در نظر گرفتن اهمیت موضوع این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس داده ها و اطلاعات حاصله از مطالعات منابع کتابخانه ای، اسناد، مقالات و سایر نوشته های مربوطه به این امر به عنصر شناسی و ارزیابی ابعاد و مباحث ساخت و سازهای غیرمجازدر شهرها و اقدامات مقابله با آن توسط شهرداری منطقه سه زاهدان پرداخته است.

کلمات کلیدی: ساخت و ساز غیرمجاز، تخلف ساختمانی، قوانین و مقررات، شهرداری، شهر زاهدان.